BÀN VỀ VĂN HOÁ ĂN MÀY.

[SUNNY]

Phần 1: Ăn mày là gì?


Ăn mày là một hiện tượng không hề khó hiểu hay khó hình dung. Nhắc đến ăn mày là nghĩ ngay đến những con người dơ dáy, rách rưới, bần hèn ngồi thu lu một góc hay vác cái nón đi xin tiền.

Trong từ điển "Từ và ngữ Tiếng Việt" của Nguyễn Lân thì ăn mày được định nghĩa theo 2 cách:

1. Đi xin để sống ( "Đói cơm, rách áo hoá ra ăn mày")
2. Nói khiêm tốn một sự cầu xin ( "Ăn mày nơi cửa Phật)

Theo cuốn "Lịch sử ăn mày" của Khúc Ngạn Bân thì:

"Ăn mày là một nhóm xã hội người chen lẫn với ma, có nhiều màu sắc kỳ quái, là một tầng lớp phức tạp dưới đáy xã hội, một xã hội nhỏ, một nhóm xh chứa đưng nhiều nhơ bẩn và tội ác Xh pha trộn vào nhau. Cũng như giới kĩ nữ và cờ bạc, nhóm người phức tạp dưới đáy XH này đều bị coi là cái ung nhọt trrên cơ thể XH, mà ăn mày với kỹ nữ và cờ bạc có mối liên hệ chặt chẽ, hoặc cái này là nguyên nhân của cái kia, hoặc thu tóm và chứa đựng nhau"


Có thể nói, ăn mày không chỉ dừng lại ở những suy nghĩ đơn giản về hình tượng dơ bần, hèn mọn, nghèo rách bên ngoài mà bên trong là cả một thế giới bí ẩn vô cùng phong phú, góp phần tạo nên một mảng xã hội, một mảng văn hoá trong cuộc sống loài người...

[center][/center]

[SUNNY]

Phần 2 - Nhận diện ăn mày là một hiện tượng văn hoá

2.1. Tính lịch sử

“Lịch sử ăn mày kéo dài cùng Lịch sử, văn minh” ,“ từ khi xã hội công xã nguyên thuỷ tan rã, ăn mày vẫn liên tục tồn tại, chỗ khác nhau là theo sự biến thiên của lịch sử, nó cũng dần dần thay đổi bề ngoài và phương thức sinh tồn” - Theo Trung Quốc khất cái đích quần lạc.

Nói chung, ở bất kì thời đại nào, đất nước nào đều có ăn mày. Đơn giản vì ăn mày xuất phát từ nguyên nhân chính: Đói!!! . Cái ăn là một trong những nhu cầu quan trọng mà ai từ khi sinh ra đến hết đời cũng cần!


[center][/center]


2.2 Tính nhân sinh

Tục ngữ nói: "Người ta lấy ăn làm trời" mà. Nói tóm lại không đủ cơm áo, lại không có cách nào để mưu sinh thì sẽ đi tới chỗ ăn xin, lưu lạc làm ăn mày.

Vậy ăn mày cũng là một con-đường để con người duy trì sự sống của mình khi mọi thứ đã ở mức bần cùng nhất. Giả như cảm thấy sống mà không có cái ăn, cái mặc, chỗ ở thì...chết quách cho rồi! Đây họ vẫn còn làm "ăn mày", bằng cách này hay cách kia thì vẫn là muốn ăn, muốn sống. Từ xưa đến nay, ăn mày vẫn tồn tại và phát triển theo nhiều phương thức khác nhau. Có những nơi ăn mày là tự phát, nhưng có những nơi ăn mày như một...nghề kiếm sống (như chuyện Làng ăn mày ở Thanh Hoá nước ta với gần 250 hộ có người đi ăn xin và 137 trẻ em lang thang)

[center][/center]

3. Tính giá trị

- Xét theo không gian:

+ Ăn mày là một tầng lớp có thể nói là dưới đáy xã hội
+ Một đất nước đi đâu cũng thấy ăn mày cũng phần nào phản ánh điều kiện xã hội và văn minh của đất nước đó (đến Việt Nam ai cũng hoảng vì ăn mày bu bám ăn vạ nhiều quá, ở Campuchia thì ăn mày nhiều, họ thường tập trung ở quán ăn và khi nào khách ăn xong, chủ quán sẽ cho gọi ăn mày vào...dọn bàn)
+ Có những nơi ăn mày tự phát. Nhưng có những nơi thì ăn-mày đã thành một nghề, một tập tục như làng Đồn Điền- Thanh Hoá nói trên

- Xét theo thời gian:

+ Thời xưa, ai cũng nghèo đói túng thiếu, cảm thấy mình chưa đến mức ăn mày đã là may mắn lắm rồi. Con người dễ dàng thương cảm xót xa cho những số phận ăn mày. Các phương thức của ăn mày cũng đi từ đơn giản là từ chìa tay xin ăn đến phức tạp các thể loại.
+ Mao Trạch Đông những năm 50 đã có lời phát biểu nổi tiếng : “Ngoài những đặc điểm riêng, đặc điểm chung nổi bật của 600 triệu người Trung Quốc là 1 là nghèo 2 là trắng. Điều đó thoạt nhìn là dở, nhưng thật ra là hay. Nghèo thì nghĩ đến việc thay đổi, mún làm CM. 1 tờ giấy trắng ko vướng víu gì sẽ dễ viết lên những bài văn, dễ vẽ lên những bức tranh mới nhất, hay nhất”
+ Thời nay, ăn mày thậm chí phát triển thành một hệ thống, đường dây...chuyên nghiệp và người-cho cũng không dễ gì mau động lòng mà rút tiền ra như xưa nữa.

- Xét theo chủ thể:

+ Người ăn mày: kiếm được tiền, thậm chí được ban phát thêm đồ ăn, quần áo (giá trị), nhưng cũng có người vì tiền hình thành tội ác, làm điều trái đạo lí, pháp luật (phi giá trị)

+ Người cho: để biết ai giàu lòng thương người, dễ xúc động mùi mẫn, ai là người cảnh giác (nghi ngờ những người ăn mày đều là giả tạo cả)

+ Cả 2: đều nhận thấy một cuộc sống có cái ăn, cái mặc, chỗ ở là sướng nhất rồi => phải trân trọng nó!

+ Nếu hỏi một người ăn mày: “Tại sao anh ko nghĩ gì để thể diện làm người”sẽ nhận được câu trả lời thẳng thừng "Nếu đói thì còn kể gì đến thể diện, muốn thể diện thì chỉ còn cách chết đói, chết rét thôi! người tới mức này thì còn kể gì tới thể diện" (trích Lịch sử ăn mày) => đó dường như là một đạo lí nhất định, hợp logic => khiến người ta xót xa cho những giá trị con người bị tha hoá và trân trọng thể diện của mình.

[center][/center]

2.4 Tính hệ thống

a) Loại nguyên thuỷ : Chìa tay, chìa bát đi ăn xin



b) Loại biểu diễn: hát rong, thổi tiêu, chữa bệnh bán thuốc, thuật mồm, khí công...



c) Loại lao dịch: đánh giày, bán vé số, kẹo cao su....



d) Loại tàn tật: thân hình dị dạng, giả mù, giả điên, vợ ốm nằm quặt quẹo cho chồng xin tiền..



e) Loại lưu manh vô lại: viết bảng kể lể, khóc lóc ăn vạ, giả vờ đụng vào người ta rồi la toáng lên người ta đụng mình => đòi bồi thường, giả thần trù ẻo xin ăn...



Thêm nữa, cũng chui ra từ cái xã hội ăn mày ấy đó là "tiếng lóng" được hình thành.Tiếng lóng là chìa khóa mở ra cánh cửa bí mật của xã hội giang hồ, trở thành điểm nhìn về một thế giới riêng biệt.

[center][/center]

[skoalls]

^^ bài viết rất okie đấy ^^ cố gắng em nhá

Chị cũng đóng góp 1 số í kiến nhỏ nhỏ sau đây
1. Em nên đi sâu hơn 1 xíu về "ăn mày" ở Việt Nam nhé (sau đó có thể so sánh với các nước khác)
2. Phần giá trị em nói chưa... đủ, và đôi chỗ còn sao sao í
2.1 ^^ Em dùng không gian, thời gian, chủ thể (CKT) để làm rõ phần giá trị (cũng là một ý kiến hay đấy nhỉ ) Nhưng ở phần không gian chưa làm rõ được nhé: đọc ở phần í chị chỉ thấy ăn mày ở campuchia "được" đi dọn bàn ăn
- Ở phần thời gian cũng không rõ nữa... hix.. nó không nêu bật được tính giá trị của "ăn mày"
- Giá trị em có thể nói rằng
+ Giúp kiếm miếng cơm qua ngày
+ Khơi dậy lòng thương ở con người
+ Đánh giá nền kinh tế, văn hoá, xã hội...
+ Nhiều người giả ăn xin để "nhìn cuộc đời ở một khía cạnh khác"
...
Tạm vậy đã đi hen! chủ đề hay... mún nói nhiều nhiều...
Tiếp tục bé ha!

[SUNNY]

Dạ, bé cám ơn đóng góp của chị ạ ^^. Đúng là phần giá trị em nói lan man mà chẳng sâu tí nào. Edit lại ý kiến của em và bổ sung thêm ý kiến của chị Thảo, em xin tóm gọn lại như sau:

TÍNH GIÁ TRỊ CỦA VĂN HOÁ ĂN MÀY

+ Giúp kiếm miếng cơm qua ngày
+ Khơi dậy lòng thương ở con người
+ Đánh giá nền kinh tế, văn hoá, xã hội...
+ Giúp con người nhận thức được, quý giá giá trị của miếng cơm, manh áo, đồng tiền
+ Nhận thức và trân trọng được cái "thể diện" của con người, xót xa cho những giá trị con người bị tha hoá
+ Nhiều người "cải trang" đi sâu đi sát vào đời sống ăn mày để: cảnh sát hình sự, nhà văn tìm cảm hứng...
+ Nhiều người giả ăn xin để "nhìn cuộc đời ở một khía cạnh khác": con cái giàu giận bố mẹ bỏ nhà ra đi...

[SUNNY]

Phần 3: ĂN MÀY NHI ĐỒNG


Cùng chiêm ngưỡng "ăn mày nhi đồng" ở các nước phương Đông trước nhé ạ! ^.^

Ở châu Á, "Ăn mày nhi đồng" đa số là trẻ em lang thang được thuê làm ăn mày. Làm đủ mọi thứ: bán vé số, giả đau ốm, tật nguyền, bồng đèo nhau đi ăn xin... Chúng được huấn luyện theo một tổ chức, đường dây, có luật lệ đàng hoàng...

Khó ai tránh khỏi nỗi xót xa, nên đều đã bỏ vào ca nhựa một vài trăm khi em ỉ ôi van xin “Lạy ông lạy bà cho con xin vài trăm đồng mua sữa cho em”.


Và đây là chân dung của những người "ba mẹ" cộng đồng ăn mày nhi đồng: ‘Nãy giờ mày chỉ có xin được ngần này thôi sao hả con ranh con? Sao mày lười biếng quá vậy!. Mày phải dí sát đứa nhỏ vào người ta, để nếu bọn nó không động lòng thương thì cũng phải cho mày tiền đê? mày đi cho lẹ. Lần sau nhớ làm như thế nghe chưa con”.


Đằng sau những hành động cơ cực, lê lết nhằm rủ lòng thương trước mắt mọi người, chúng phải chịu những lời chửi mắng, đánh đập của "chủ" như vậy đó! Nếu mình xót trẻ ăn mày, cho tiền nhiều => tiền cũng rớt vào tay những "người lớn" đứng sau lợi dụng chúng. Nếu mình cho ít, hay thậm chí không cho, thì bọn trẻ phải hứng chịu những hậu quả khủng khiếp

[center][/center]

Trẻ con mà, biết gì đâu, sợ đòn nên phải ráng kiếm tiền thật nhiều. Bởi vậy, chúng ko ngại mắng, ngại bị đuổi, vẫn "chai lì" mà nằm ăn vạ, đeo bám đến tận cùng....Nguy hiểm hơn là dấn thân vào những con đường tội ác ...

[center]







[/center]


Dưới đây là 2 hình ảnh em chụp khi dừng ăn trưa tại tỉnh Siêm-Riệp (Campuchia). Trẻ em ăn mày tập trung ở các quán ăn rất đông. Khách mới vào chìa tay xin. không cho thì thôi, ngoan ngoãn nép vào một góc. Chừng nào khách ăn xong, chủ quán sẽ cho gọi bọn chúng vào lấy lượm thức ăn dư thừa, trên tay bọn chúng còn có...chổi lông gà để đuổi ruồi cơ. Chủ quán chỉ cho bọn chúng "hưởng sái" chừng 1 phút thôi nên bọn thu mồi nhanh thoăn thoắt.

[center][/center]

[center]Ăn-mày-nhi-đồng ở 1 quán ăn Campuchia, cầm sẵn bao ni lông chờ "thu mồi"[/center]

[center][/center]

[center]Chờ đợi được "dọn bàn" với cái chổi lông gà trên tay[/center]


Đó chỉ là những gì em chứng kiến trong 1 tiếng ăn trưa tại 1 khu chợ nhỏ ở Campuchia, khi thấy những người chủ quán "tốt bụng" như vậy . Dẫu sao, đó cũng chỉ là một mảng rất nhỏ...



Ở Mĩ và các nước châu Âu, ăn mày nhi đồng có không?

Nguồn tin trên internet về "ăn mày nhi đồng" ở các nước này hầu như không có. Em hỏi tình hình dân mình bên í:

- Ở Mỹ,

Sunny ^.^: bên í có ăn mày ko anh
a.Dang : có, sao vậy nhỏ?
Sunny ^.^: mà có ăn mày trẻ con ko anh
a.Dang : ko có ^^
a.Dang: toàn ng già
a.Dang: trẻ con bên đây anh ko thấy ai lang thang hết
a.Dang: bên đây, nếu có con nhỏ sẽ dc nhà nươc trợ cấp sống và đi học, ko có chuyện lang thang

- Ở Canada,

Sunny ^.^ : bên canada có ăn mày ko Q, đặc biệt là tụi con nít á
anhquang: ko
anhquang: neu' con nit ngheo` thi` dc nha` nuoc' cho an o, di hoc. song' trong khu tap the?

- Ở Pháp,

Sunny ^.^: bà, ở Pháp có ăn mày trẻ em ko
ami_nimes: ko có
ami_nimes: tui ko thấy
ami_nimes: tui sure là ko
ami_nimes: theo tui bik, thì những đứa ko có bố mẹ sẽ vào cô nhi viện, những đứa ấy cũng được tham gia những hoạt động như cắm trại tình nguyện mùa hè (cùng "chế độ" với mí đứa nhà giàu nhưng cha mẹ ko có thời gian)
ami_nimes : trẻ em Pháp được học phổ cập đến tận lớp 9 ko mất tiền mà


- Ở Anh:

Sunny ^.^ : Heo ơi, bên chỗ cậu ở có ăn mày trẻ em ko
Big pic: ko có! Tre em o day duoc chinh phu bao tro het roi
Big pig: TAX ben nay rat cao, 15% nen hoat dong xa hoi manh lam
Big pig: ngoai ra, vi du to chuc RED NOSE ngay 13/3 hang nam
Big pig: luon dong gop cho cac tre em mo coi o Africa

[center][/center]

Sự khác nhau về "ăn mày nhi đồng" ở phương Đông và phương Tây thấy rõ nhé! Qua đó, cũng phản ánh được điều kiện, cơ sở, các chế độ bảo vệ quyền trẻ em của các nước p.Tây quá tốt, còn ở các nước p.Đông thì... nhìn mà xót :-<

Ăn mày có ở bất kì độ tuổi nào! Nhưng xót không khi những đứa trẻ còn ngây thơ, trong sáng đã phải nếm trải cuộc đời với những tháng ngày lê lết dưới đáy xã hội...Còn một tương lai phía trước, chúng sẽ nhìn về đâu?

[center][/center]

[bea]

Bai rat hay,nhung nen di sau vao 1 phan nao do thoi.ko nen rong wa.Neu dc nen doi ten tua de la"nhung dua tre an may "thi hay hon.Be chi dong gop y kien zay thoi...

[hongthomk02]

Ôi ! Sunny ơi cậu tuyêt quá ,đủ loại ăn mày được cậu nhắc đến nói đến có nhiều chi tiết tớ chưa từng nghĩ tới nữa, công nhận là các hình thức ăn mày phong phú thật ,theo tớ được biết thì ở Việt Nam mình có một nơi ăn mày..hoành tráng lắm !!đó là làng Đồn Điền ,xã Quảng Thái ,Huyện Quảng Xương ,thuộc tỉnh Thanh Hóa dân cư ở đó..giàu sụ luôn ,ăn mày mà nhà lầu là chuyện bình thường ,tục lệ ở đó hay lắm họ ăn tết vào đầu tháng 2 ,còn tháng giêng họ..tranh thủ đi khắp nơi xin ăn.ngày tết của họ theo truyền thuyết thì đó là ngày giỗ của cụ tổ nghề ăn mày khi xưa đi ăn xin đến đó thì cụ chết từ đó ngôi làng lấy ngày đó làm ngày tết truyền thống luôn ,sau khi đọc về văn hóa ăn mày của cậu tớ có thêm cả núi kiến thức về ăn mày ,ăn xin ,xin ăn.., hay tuyệt cú mèo luôn !

[SUNNY]

hì, tớ cám ơn nha, nhưng tớ nghĩ chủ đề này vẫn còn nhiều khía cạnh để bàn thêm lắm chứ như vậy chưa thật sự "quá tuyệt" đâu ạ! ko phải khiêm tốn nha, thực sự là vẫn chưa đầy đủ mà, nên mong mọi người góp ý thêm ạ >:D<

Để xem nào... thử cảm nhận về văn hoá ăn mày dưới góc độ của những-bài-thơ dưới đây với mình nhé ^^

[center]Ăn xin đứng trước cổng chùa
Sư cụ cho một lá bùa rồi đi
Lá bùa, chẳng biết làm gì
Ăn xin đút túi lại đi ăn mày
(Phạm Huy Chính)



Sân ga Thanh Hóa chiều mưa đổ
Một người mẹ dắt con
Một em gái mắt tròn đen láy
Một bàn tay chìa ra run rẩy
Một thều thào như với riêng tôi
“Ai làm ơn nuôi cháu nên người?”

…..

Trả lời thế nào với cái nhìn đen láy
Với bàn tay run rẩy chìa ra đấy?
Tôi nhận diện bàn tay vàng móng ấy
Tay cấy cày làm nên hạt gạo nuôi tôi

……

Bây giờ đồng trắng nước trôi
Bàn tay xỉa mặt tôi gấp gáp?
Hay chính bàn tay mẹ từ dưới đất
Dắt đất lên thử lòng tôi chăng?

…..

Tôi giấu mặt vào giữa đám đông
Đám đông chảy như một dòng nước xiết
Tay lần mãi hầu bao rỗng lép
Chả lẽ moi ra một nhúm ngôn từ đẹp
Thả vào lòng bàn tay trũng như đồng chiêm
Đang ngửa lên?

…..

Nhận về nuôi giúp mẹ đứa em
Chữ nghĩa tôi không sàng thành gạo
Trong túi chỉ còn lạo xạo vài bài thơ

….

Như đứa con bất hiếu tôi quay đi
Xin nhận lấy tròn đen hai con mắt
Con mắt trẻ thơ thành con ong đất
Đào thịt chui vào ngực tôi.

…..

Hai con ong tôi xin tự nguyện nuôi
Để cho mũi nọc ong độc địa
Xâm lên vách tim tôi một dòng mai mỉa
“Cảm ơn lòng nhân ái của nhà thơ”

(Nguyễn Duy)




Một chiều trên phố
tôi nhìn thấy
ông lão ăn mày với đôi nạng gỗ
tấm thân tật nguyền
lão lê khắp mọi miền
ngửa tay xin từng đồng tiền bố thí…

…….

Và em bé
ngây thơ nhìn lão…
Búp bê xinh trên tay bé mỉm cười.
Bé tặng ông đồ chơi.
Ông lão khóc trái tim già thổn thức
lệ mãi rơi.
Nắng chiều dần tắt
dòng người qua tấp nập ồn ào…

(Sưu tầm)




Lão xin ăn như kẻ đau kêu
Hai tay ngửa ra trước đời chờ đợi,
Lời thương thì no miếng ăn thì đói
Lão ngồi ngây như thạch bơ vơ.

….

Lão xin ăn chẳng biết ngày giờ
Có khi đêm xin có khi ngày ngủ
Áo một mảnh quần neo như cái khố
Tấm chăn sui luôn cắp ở bên mình.

….

Sáng nay lạnh gió mùa đông bắc
Cây rưng rưng đổ xuống lá vàng
Không thấy nữa ông lão mù xóm núi
Cỏ ven đường hoen một nấm mồ hoang.
(Gia Dũng)



Có một lão ăn mày
Xòe tay dưới tượng thánh
Để xin một vài xu
Bọn trẻ con ranh mãnh
Đặt tay lão mảnh sành
Để mắt mù lệ ứa
(Lemontop)





Trên vỉa hè em ngồi run mưa lạnh
Gương mắt nai chờ đợi những đồng xu
Người đi qua từng bàn chân hờ hững
Rủ tim buồn chờ tiếng gõ vào lon.

…..

Ai thương tâm tuổi dại khờ khổ ải
Giữa mưa tuôn đói lạnh phủ hình hài
Cuộc đời nghèo, trong mưa gió van xin
Bụng đói no là đồng xu nho nhỏ.

.…..

Em ngồi rút thân hình như con ốc
Hứng mưa rơi ướt lạnh cả tâm hồn
Lạnh run người không bằng lạnh đời ru
Chờ với đợi mà tiếng lon không gõ.

…..

Trời mưa giăng miệt mài trên phố thị
Từng giọt buồn thấm ướt tuổi thơ ngây
Đời của em là vỉa hè mưa lũ
Rơi mênh mang tim đói khát đọa đày.

…..

Thấy gì không hỡi tình người thành phố
Tuổi thơ ngây sao phải hứng mưa đời
Ai sang giàu, em chỉ ước mơ lon
Được gõ nhịp vài tiếng kêu buồn não.
(Em bé bên lề đường- Ngô Thiên Tú)[/center]