“Cái răng cái tóc là góc con người”
Hẳn đã là người Việt Nam không ai lại không thuộc câu tục ngữ trên.Người xưa đã coi “cái tóc” là một trong hai “cái” cơ bản để thể hiện nhân cách,tính cách của một con người.
Trước đây con trai để tóc ngắn,con gái để tóc dài và thường chỉ với một kiểu tóc.Ngày nay,khi bước ra đường,chúng ta bắt gặp biết bao nhiêu mái tóc khác nhau.Mỗi người đều tự tìm cho mình một kiểu tóc sao cho phù hợp với khuôn mặt,với vóc dáng ,với tính cách và cả công việc của mình.
Mái tóc làm đẹp cho khuôn mặt,cho con người nếu nó được chăm chút và được thể hiện phù hợp.Ngược lại, một người sẽ trở nên lố bịch nếu để một kiểu tóc không phù hợp với khuôn mặt,với tuổi tác của mình.
Tóc không chỉ thể hiện tính cách,gu thẩm mĩ của mỗi người, nó còn là”cái đồng hồ” để phân biệt thời gian.Mỗi lần nhìn vào mái tóc,người ta như thấy sức khỏe,sắc đẹp,tuổi tác…của mình trên đó. Hạnh phúc hay khổ đau dường như cũng hằn trên mái tóc…Ở một góc độ nào đó mái tóc như chính bản thân mỗi người.
Tóc mang những giá trị văn hóa nhất định và mỗi người có cách thể hiện văn hóa tóc khác nhau.xin được trình bày những nhận định của minh về khía cạnh này,rất mong nhận được sự phản hồi,đóng góp của các bạn.
Nhận thức về tóc:
Tóc là một phần của cơ thể con người,gắn bó với con người từ khi sinh ra cho tới lúc chết đi.Tóc là một bộ phận không có dây thần kinh vì vậy con người khôngcó cảm giác đau khi bị “cắt tóc”.
Tóc là một bộ phận tự nhiên của con người vì vậy nếu một con người khi sinh ra không có tóc hay cố tình cắt trụi tóc đều bị coi là bất thường.Tóc có tác dụng bảo vệ đầu và tạo thẩm mĩ cho khuôn mặt.
Ở mỗi người,tóc có những đặc trưng riêng.Có người tóc thẳng mượt,có người tóc xoăn,có người tóc cứng,tóc xù…nhưng luôn được cắt tỉa một cách gọn gàng.Tóc có nhiều kiểu dáng,tùy từng khuôn mặt,tính cách,công việc… mà mỗi ngườichọn cho mình một kiểu tóc phù hợp.Những người đơn giản thường chọn cho mình những kiểu tóc đơn giản như thả tóc tự nhiên hay búi tóc cao sau gáy.Những người có tính cách sôi nổi,năng động lại chọn những kiểu tóc cắt ngắn ôm sát khuôn mặt,một số người cầu kỳ hơn,muốn tạo cho mình một phong cách sang trọng,quý phái lại chọn những kiểu tóc xoăn dài, lỡ hoặc ngắn…
Tóc có nhiều màu sắc,tùy vào điều kiện khí hậu,địa lý của từng vùng mà tóc có màu sắc riêng.Người châu Âu thường có tóc màu nâu,vàng,bạch kim.Người châu Á tóc màu đen và thường để dài(đặc biệt là với phụ nữ).Người châu Phi tóc đen nhưng xoăn lọn và ngắn…Tuy nhiên trong quá trình hội nhập kinh tế toàn cầu,sự giao lưu văn hóa phần nào đã bớt đi những khoảng cách về sự khác biệt này.Ở Việt Nam những năm gần đây,chúng ta đã gặp nhiều màu tóc khác ngoài màu đen như vàng,nâu,đỏ…hoặc nhiều màu sắc khác nhau trên cùng một mái tóc(do nhuộm).
Tóc không chỉ là nét văn hóa của mỗi người mà còn là đặc trưng văn hóa của từng dân tộc,từng vùng miền.Thông qua kiểu để tóc mà người ta có thể biết người đó đến từ đâu.
Mỗi một giai đoạn lịch sử thường có những phong trào để tóc theo một kiểu nhất định như thời kỳ trước ở Việt Nam,phụ nữ miền Bắc thường vấn tóc đuôi gà, còn phụ nữ miền Nam thường búi tóc sau ót. Ngày nay khi nói về người phụ nữ Việt xưa chúng ta thường thấy hình ảnh người phụ nữ với trang phục mớ ba mớ bảy, tóc vấn đuôi gà.Như vậy tóc còn biểu hiện mộtvăn hóa đặc trưng từng thời kỳ lịch sử.
Tóc cũng dễ tạo ra những trào lưu như để kiểu tóc theo những người nổi tiếng.Ở Việt Nam hay trên thế giới luôn có những xu hướng để tóc theo kiểu của ca sĩ,diễn viên…
Tóc là nơi thể hiện thẩm mĩ của con người vì vậy người ta luôn làm mọi cách để làm đẹp cho mái tóc.Từ việc chăm sóc cho tới tạo kiểu tóc hay sử dụng nhiều vật trang trí để làm đẹp cho mái tóc vì vậy hàng loạt các sản phẩm làm đẹp cho mái tóc ra đời như:bờm tóc,kẹp(cặp) tóc,dây buộc tóc,hoa cài tóc…Đặc biệt trong ngày cưới,mái tóc của cô dâu được chăm sóc và trang trí một cách đặc biệt.
Hàng năm, người ta tổ chức hàng loạt các cuộc thi sáng tạo mẫu tóc. Những cuộc thi này đã đem lại biết bao nhiêu những tác phẩm có giá trị về nghệ thuật.Tóc đã đem lại những cảm xúc thăng hoa cho người nghệ sĩ, đồng thời cũng giúp họ khẳng định được tên tuổi của mình.
Trong từng môi trường, tóc cũng được thể hiện khác nhau.Ví dụ:cũng là mái tóc dài, khi đi chơi có thể buông xõa,hay sử dụng một số vật trang trí làm đẹp…Nhưng khi tham gia lao động thì thường được búi hoặc buộc gọn gàng.Đối với mỗi trang phục khác nhau tóc cũng được lựa chọn và trang trí cho phù hợp.
Văn hóa tận dụng tóc:
Người ta tạo ra các kiểu tóc để khắc phục những khuyết điểm trên khuôn mặt.Người ta có thể nhìn tóc để đoán được sức khỏe hay dùng tóc để kiểm tra gien. Dùng tóc rối để đánh gió(đánh cảm) cho người ốm.Tóc còn là nguồn cảm hứng bất tận trong các tác phẩm nghệ thuật như các bức ảnh nghệ thuật với chủ đề “Tóc” hay sáng tác các tác phẩm nghệ thuật ngay trên mái tóc. Tóc còn dùng làm tiêu đề của các bài hát như “Tóc em đuôi gà”, “Tóc nâu môi trầm” “Tóc ngắn”…
Người ta còn tận dụng tóc để hóa trang cho nhân vật trong nghệ thuật sân khấu hay làm tóc giả cho những người bị rụng tóc.
Văn hóa đối phó với tóc:
Tóc mang lại rất nhiều giá trị cho con người song đôi khi nó cũng gây khá nhiều phiền phức.Cho dù muốn hay không muốn tóc luôn luôn mọc dài theo thời gian,con người lại luôn muốn gọn gàng vì vậy người ta dùng kéo để cắt,dùng dây để buộc.Với những người vốn dĩ tóc xoăn tự nhiên muốn tóc thẳng ra thì dùng các loại thuốc và các kỹ thuật ép tóc hoặc ngược lại.Đặc biệt những sợi tóc rụng khi chải đầu hay gội đầu cũng được coi là rác gây bẩn môi trường,tóc được quét và gom lại để bán tóc rối hoặc sử dụng khi cần thiết.Người ta còn chế tạo ra loại dầu để hạn chế việc tóc rụng.
Văn hóa sùng bái tóc:
Như trên đã trình bày,tóc gắn bó với con người trong suốt cuộc đời,con người đã coi tóc là một vật linh thiêng. Khi thề thốt hoặc hẹn ước( Đặc biệt là trong tình yêu nam nữ), tóc được trao cho nhau như một làm tin,nó như chính đại diện bản thân người trao gửi.Vật hẹn ước này sẽ được giữ gìn,nâng niu,trân trọng trong suốt cuộc đời.
Văn hóa lưu luyến tóc:
Tóc tồn tại trong đời sống con người và đã đi vào văn học nghệ thuật như một hình ảnh gần gũi.Trong ca dao,tục ngữ tóc được nhắc tới khá nhiều:
Má hồng còn có khi phai
Răng đen khi nhạt,tóc dài khi thưa.
Dẫu rằng da trắng tóc mây
Đẹp thì đẹp vậy dạ này không ưa.
Đêm nằm bỏ tóc qua mình
Thề cho bán mạng kẻo tình anh nghi.
Hôm nay mười bốn mai rằm
Chín tháng cũng đợi mười năm cũng chờ
Trăm năm quyết đợi quyết chờ
Dẫu rằng tóc bạc như tơ cũng đành.
Tóc em dài em cài hoa lý
Miệng em cười có ý em thương.
Gái một con trông mòn con mắt
Gái hai con con mắt liếc ngang
Ba con cổ ngẳng răng vàng
Bốn con quần áo đi ngang khét mù
Năm con tóc rối tổ cu
Sáu con yếm trụt váy dù vặn ngang…
Hình ảnh tóc cũng xuất hiện trong lời các bài hát như “Ai đứng như bóng dừa,tóc dài bay trong gió…” (Dáng đứng Bến Tre),”Mây và tóc em bay trong chiều gió lộng…” (Tuổi đời mênh mông)…