Hiện tượng “Gánh hàng rong” ở đô thị qua góc nhìn văn hóa.
Hàng rong có từ bao giờ, không biết nữa. Chỉ thấy rằng, khi nói đến cuộc sống của thành phố ngàn năm tuổi này, người ta không thể không nhắc đến hàng rong, như một nét riêng của văn hóa đô thị.
Ở Hà nội nói đến hàng rong là nói đến những người đi bán dạo. Đó là những người nghèo tảo tần, chịu khó. Từ củ hành, mớ rau thơm cho đến bánh cuốn Thanh Trì, bìa đậu Hoàng Mai, mẹt cốm làng Vòng… mùa nào thức nấy! Thời khốn khó, không có siêu thị, cửa hang thực phẩm còn hạn chế. Mọi sinh hoạt hàng ngày như mớ rau, bìa đậu, con tép… tất tật đều trông vào hàng rong. Cho đến ngày nay đã trở thành quen thuộc không thể thiếu trong đời sống của người dân Hà Nội.
Còn ở Sài thành thì gánh hàng rong cũng có từ lâu nó đã hòa nhập với nhịp sống trong lòng thành phố từ lâu đời. Nhưng có đặc trưng khác hơn ở Hà Nội là từ xưa trong vùng đất Nam bộ người ta thường đội thúng đi bán hàng rong nhiều hơn là gánh và sau này hình thức bán hàng rong đã thay đổi nhiều cho phù hợp với xà hội hiện đại.
Đến ngày nay dù kinh tế phát triển như thế nào? Thì gánh hàng rong vẫn hiện diện với hình thức có thay đổi cho phù với thời đại.
Những chủ nhân của gánh hang rong là những người nhập cư từ các tỉnh, thành phố trong khắp cả nước.Trong những người nhập cư này có con số không nhỏ sinh sống bằng nghề gánh hàng rong , họ rong ruổi khắp nẻo đường thành phố để kiếm ít đồng sống qua ngày (nhưng thu nhập cao hơn nhiều khi còn ở nông thôn).
Họ có thể là dân địa phương, cũng có thể từ mọi nơi trên đất nước nhưng đều có một điểm chung: mưu sinh bằng một gánh hàng rong. Theo thời đại gánh hàng rong đã được cải cách hình thức đa dạng hơn vì không có vốn nhiều và không có nỗi một chỗ buôn bán cố định, phải đạp xe lộc cộc, xe đẩy, xe gắn máy hay quảy gánh trên vai đều có chung những hoàn cảnh tương tự như thế.
Có thể với nhiều hình thức khác nhau các phương tiện khác nhau nhưng vẫn là những “cửa hàng di động” mà lâu nay người Việt vẫn gọi là gánh hàng rong.
Những người này hay tập trung ở những thành phố lớn, đặc biệt là Sài Gòn hay Hà Nội vì ở đây đất chật người đông lại có nhiều xí nghiệp nhà máy, nhiều khu chung cư và nhà trọ. Ở đây họ dễ bán hàng bởi lẻ chỉ có những gánh hàng rong là dịch vụ rẻ nhất và tiện nhất trong đô thị đáp ứng về nhu cầu căn bản nhất của con người và cũng là khoảng lặng cho đô thị ồn ào và nhộn nhịp.
Và chỉ có đô thị người ta mới có nhu cầu cao mà gánh hàng rong lại đáp ứng được một cách tốt nhất cho dù không hợp thời.
Việc cấm gánh hàng rong giống như việc cấm dạy thêm ở Việt Nam.
Không có một hiện tượng nào tồn tại trong xã hội mà không có sự hợp lí.Có cung ắt có cầu.
Biết là vi phạm nhưng mọi người vẫn phải kiếm cách để sống mà. Như người quyét dọn vệ sinh có bao giờ mong rác hết để khỏi quét.
Chúng ta làm xiếc trên màn bạc như “ Bắt cóc bỏ dĩa”
Gần đây xã hội Việt Nam ta đã và đang không ngừng phát triển nên phải thay đối khá nhiều trong diện mạo đô thị trong đó có việc nghiêm cấm bán hàng rong
Vấn đề tham khảo ở nước láng giềng: ( Trích dẫn nguồn tư liệu trên internet)
Từ những thập niên 1980 trở về trước, Thái Lan, Malaysia, Singapore, Trung Quốc, Hồng Kông… nơi nào cũng xiết chặt quản lý hàng rong, đóng cửa các khu mua bán vỉa hè. Lý do là vì đội quân bán hàng rong vừa gây cản trở giao thông vừa làm xấu đi hình ảnh thành phố. Bức xúc trước vấn nạn này, chính quyền Bangkok đã có lúc tính tới chuyện dẹp hàng rong trong 10 năm, cứ mỗi năm giảm một ít cho đến khi thành phố sạch bóng hàng rong mới thôi.
Nhưng kế hoạch ấy đã không thành bởi vỉa hè là nơi kiếm sống cho hơn nửa triệu dân Bangkok, hơn nữa đây còn là mạng lưới phân phối dịch vụ rẻ tiền nhất, tiện ích nhất cho người dân. Thế là hàng rong ở Bangkok được phép hoạt động trở lại. Rồi Singapore cũng hợp thức hóa hàng rong bằng việc xây các khu trung tâm buôn bán thực phẩm, chợ, dành một số tuyến đường để người bán hàng rong vào buôn bán. Không chỉ được cung cấp nước sạch, bố trí phương tiện xử lý rác và nước thải, người bán hàng rong còn được dự các khóa học về vệ sinh cá nhân, an toàn vệ sinh thực phẩm và dinh dưỡng.
Ở Hà Thành:Cả thành phố từ trung tâm không khí ngày cũng như đêm lúc nào cũng nặng vì bụi và tiếng ồn, khí thải. Các con đường trong thành phố lúc nào cũng dầy đặc người, luôn tắc đường, kẹt xe. Trong trung tâm, các cửa hàng cửa hiệu mọc lên san sát. Có bán thì có mua. Cái vỉa hè vốn đã hẹp lại càng hẹp hơn. Người đi bộ và cả người bán hàng rong phải đi xuống lòng đường.
Ở Sài Gòn thì gánh hàng rong có mặt khắp nơi nhất là những quận trung tâm trong thành phố.Bởi lẻ chính nơi này nhu cầu của người dân rất cần những gánh hang rong cho mọi lứa tuổi mọi tầng lớp trong xã hội. Cuộc sống ở Sài thành rất tất bậc nên cần lắm những chị hàng rong ghé qua nhà đem ít rau, cá, thịt cho bữa cơm hàng ngày có thể là buổi sáng sớm hoặc trưa trưa cho những người kịp ghé vế nhà làm cơm cho gia đình. Còn những người đi làm không về nhà ăn cơm trưa vẫn có thể qua bữa nhờ những gánh hàng rong ẩm thực rất đa dạng và phong phú đến từ mọi miền trên đất nước. Và thông dụng nhất là những gánh hàng rong phục vụ “ ăn hàng”cho các chị em phụ nữ và sinh viên học sinh
Dù sáng, chiều, sớm, tối và cả ngày nắng hay ngày mưa. Phố Sài Gòn điểm xuyết những đôi quang gánh của đủ mọi con người từ mọi vùng miền đất nước tạo nên nét riêng cho con phố. Với chiếc đòn gánh trên vai, biến đôi quang gánh thành một “cửa hàng di động” bằng số vốn nghèo nho nhỏ, những người phụ nữ ngược xuôi trong lòng phố vì cuộc sống gia đình.
Nhà văn Mỹ E.Shillue đã viết một câu thú vị: “Bà bán hàng rong mang trên vai một vật lãng mạn nhất ở phương Đông - cái đòn gánh...” (*). Từ nông thôn, đôi quang gánh đã ra phố trong rộn ràng của những tiện nghi, và tồn tại một cách hài hòa trong lòng đô thị Sài Gòn.
Có thể nói gánh hàng rong là những khoảng lặng quý giá trong đời sống đô thị.
Và Đáp ứng nhu cầu xã hội
Hàng rong như một hiện tượng tự nhiên từ nhu cầu xã hội, vì nó đáp ứng được các yếu tố nhanh, gọn, lẹ và rẻ .Vậy là đôi quang gánh nhỏ bé từ, đã len lỏi đến những con phố nhộn nhịp trong thành phố Hồ Chí Minh.
Còn ở Hà Nội nếu được hỏi chính xác, hàng rong ở Hà Nội có từ khi nào, chắc sẽ chẳng mấy người biết. Chỉ biết, từ lâu lắm rồi, với mỗi người Hà Nội, gánh hàng rong đã trở nên quen thuộc, trở thành một phần không thể thiếu trên mảnh đất này.
Đáp ứng được nhu cầu mưu sinh cho chủ nhân gánh hàng rong
Sáng, chiều, sớm, tối và cả ngày nắng hay ngày mưa những gánh hàng rong vẫn hành trình trên khắp nẻo phố phường của đô thị. Có người từng nói là sống ở Sài Gòn, chỉ cần chịu khó là có thể sống được. Với chiếc đòn gánh trên vai, biến đôi quang gánh thành một “cửa hàng di động” bằng số vốn nghèo nho nhỏ, những người phụ nữ ngược xuôi trong lòng phố ấy tần tảo dưới nắng mưa vì cuộc sống gia đình. Và cũng từ đó biết bao con người được khôn lớn thành tài nhờ gánh hàng rong của mẹ.
Vấn đề đặt ra là gánh hàng rong là một nét văn hóa và cũng là nỗi ưu tư cho xã hội.
Vì sao vẫn còn rất nhiều phụ nữ tảo tần, quằn vai kiếm sống trong xã hội đang phát triển không ngừng?