[code][/code]
“Đốt pháo”- một giá trị văn hóa của quá khứ.
Đốt pháo là một trong những phong tục phổ biến trên toàn thế giới, có từ lâu đời và vẫn còn hiện diện tại nhiều quốc gia, dân tộc. Thông thường người ta đốt pháo trong những ngày lễ hội, trong những việc vui mừng như cưới hỏi…hay một số dân tộc đốt pháo để xua đuổi ma quỷ…
Từ điển tiếng Việt của viện ngôn ngữ học định nghĩa chung về pháo : “ pháo là vật cuộn bằng giấy, bên trong nhồi thuốc nổ, có ngòi, để đốt cho nổ thành tiếng”. Từ nguyên lý chung là “nhồi thuốc nổ” , người ta đã lần lần chế tạo ra nhiều loại pháo khác nhau nhắm mục đích vui chơi như: pháo thăng thiên, pháo hoa, pháo dây, pháo giật, pháo tháp, pháo đập…các loại pháo này dùng để đốt chơi trong những ngày lễ tết vui vẻ của dân tộc. Loại pháo phổ biến nhất hiện nay là pháo hoa, được chế tạo trong các nhà máy, có độ an toàn cao và được sử dụng rộng rãi hầu như trên toàn thế giới. Hiện nay, ở Việt nam cũng bắn pháo hoa vào đêm giao thừa với ý nghĩa tiễn đưa năm cũ và đón chào năm mới.
Tuy nhiên, trong bài viết này, chúng tôi muốn đề cập đến phong tục đốt pháo trong đêm giao thừa bằng loại pháo dây, một loại pháo thông dụng trước đây, được làm từ việc kết những viên pháo nhỏ lại thành từng dây và đốt trước cửa nhà của mọi người tại Việt nam.
1. Giá trị lịch sử.
Cho đến nay, chưa ai biết pháo đuợc làm ra từ khi nào. Tương truyền rằng hợp chất thuốc nổ được các nhà luyện đan Trung Quốc tình cờ tìm ra từ đời Đường. Sau đó chúng được ứng dụng vào việc tạo ra đạn dược và pháo. [ Đặng Đức Siêu, 2005, tr. 281].
Đoàn ngọc Minh-Trần Trúc Anh trong sách “Hỏi đáp nghi lễ phong tục dân gian” cho rằng phong tục đốt pháo đón mừng mùa xuân có lịch sử trên 2000 năm tại Trung Quốc. “Người cổ đại đốt cây tre phát ra tiếng nổ gọi là bạo trúc. Về sau, người ta dùng giấy cuốn lại thay ống tre”. [ Đoàn ngọc Minh-Trần Trúc Anh, 2001, tr. 103]. Ý nghĩa của việc đốt pháo lúc ban đầu là để xua đuổi tà khí. “Kinh sở tuế thời khí” có viết rằng: “ngày mùng 1 tháng Giêng khi gà gáy thì trước tiên phải đốt pháo ngoài sân để xua đuổi ác quỷ mặt xanh” và “ sơn tiêu phạm vào người thì sinh đau ốm, nó chỉ sợ tiếng pháo, hễ đốt pháo thì nó không dám đến” [Phan Kế Bính,2005,tr. 61]. Vào lúc giao thừa , hầu như tất cả mọi nhà đều vang lên tiếng pháo giòn giã, báo hiệu giờ khắc thiêng liêng của trời đất. Đối với người Việt nam, tiếng pháo còn có ý nghĩa như sự vui mừng chào đón năm mới.
Trong nhiều tài liệu về phong tục tập quán Việt nam, các tác giả đều nhắc đến tục lệ đốt pháo giao thừa để “tống cựu nghinh tân”, tiễn đưa những cái xấu, những điều chưa hay của năm cũ và mong ước những điều mới mẻ tốt đẹp sẽ đến [ Nhất Thanh, 1992, tr.333; Toan Ánh, 1968, tr. 389; 1999, tr.233]
Đây là một tục lệ đã có từ lâu đời, được ghi lại ở nhiều sách vở và còn lưu giữ trong tâm trí nhiều người Việt nam. Tuy nhiên, vì những yêu cầu của cuộc sống xã hội mà phong tục này đã chấm dứt trên đất nước Việt nam vào ngày 1-1-1995. (Nghị định của chính phủ về việc cấm đốt pháo có hiệu lực từ ngày 1-1-1995)
(còn tiếp)