gửi bởi Le Truc Anh » Thứ 7 14/03/09 11:43
[justify]Trong topic này, hầu hết các ý kiến đều đồng thuận ở điểm: một trong những nguyên nhân gây ra sự thê thảm Lễ hội hoa Hà Nội là do giáo dục. Chúng ta cũng hiểu, đây không phải là nguyên nhân cơ bản, chủ yếu nhất. Nó là nguyên nhân phái sinh.
Tôi còn chia sẻ với TV phamthithuynguyet ở cách nhìn nhận bao quát vấn đề:… “Khi câu chuyện được đem ra lý giải nguyên nhân, ám ảnh của câu hỏi “ai làm” và cái định kiến “không phải người Hà Nội đích thực gây ra” vẫn cứ chi phối các cuộc thảo luận sôi nổi xung quanh chủ đề này. Ám ảnh đó lớn đến nỗi, nó bóp méo suy nghĩ của nhiều người khi đọc các bài viết liên quan đến chủ đề này, trong đó có bài trả lời phỏng vấn của giáo sư Trần Ngọc Thêm (TNT) trên báo Pháp luật TP.HCM. Kiến giải của thầy TNT về vấn đề này không ám chỉ hay chỉ trích gì người nông thôn, càng không có ý buộc người nông thôn phải chịu trách nhiệm cho việc tàn phá phố hoa thay cho người Hà Nội. Thầy chỉ cố gắng nhìn sâu hơn vào cái căn tính nông dân của người Việt thông qua một trường hợp điển hình như chuyện tàn phá phố hoa để nhận diện những nguyên nhân gây ra chuyện này từ nhiều phía: từ người phá hoa đến các nhà tổ chức, từ mỗi người dân đến nhà chức trách. Người phá hoa thiếu ý thức văn hóa công cộng, nhà tổ chức phố hoa thiếu tính chuyên nghiệp, người dân thờ ơ trước hành vi phá họai giá trị công cộng của người khác, nhà chức trách giữ thái độ kẻ cả và thiếu trách nhiệm”…và cách bạn kết thúc bài viết bằng một câu hỏi mở: “Có một vấn đề khác nữa phải suy nghĩ, bởi lẽ nó đã “hiện hình”: văn hoá Hà Nội giờ ra sao? Ra sao sau những bão táp quốc tế hoá, bão táp nhập cư, bão táp suy thoái đạo đức, xuống cấp giáo dục. Câu trả lời chẳng phải cho riêng Hà Nội đâu, mà cho mọi người Việt...”
Những cái còn “thiếu” ấy làm sao bù đắp? Cơn “bão táp suy thoái đạo đức, xuống cấp giáo dục…” từ đâu mà ra? Trả lời cho thấu đáo quả là không dễ bởi nó đụng chạm đến cả một hệ thống cơ thể xã hội từ vĩ mô đến vi mô. Để thỏa mãn nhu cầu Sống Cùng và Sống Với nhau, từ thưở hồng hoang, con người đã lựa chọn nhiều Kiểu tổ chức xã hội, sao cho phù hợp nhất với điều kiện địa lý – khí hậu và lịch sử - kinh tế của mình. Trong tổ chức xã hội, không thể không nói tới vai trò của chủ thể quản lý – như một Tổng chỉ huy, Kiến trúc sư Trưởng, người thiết kế “mô hình” dựa trên những “khung lý thuyết” nhất định. Nói tới Lý thuyết là nhìn ra vấn đề lớn hơn: Cách nghĩ, Cách tư duy. Tư duy thế nào thì “lý thuyết” thế ấy, “lý thuyết” làm sao thì “mô hình” tất vậy (như ông bà ta nói nôm na: Người làm sao của chiêm bao làm vậy!). Còn tồn tại kiểu Tư duy “thời vụ”, “đánh trống bỏ dùi”, “nước đến chân mới nhảy”…(toàn những “bệnh” nghe quen quen…!) và không “Đồng Tâm, Quyết Tâm, Tín Tâm” (chữ dùng của Hồ Chí Minh) mà trị bệnh này tận “căn” (“căn” này GS. Trần Ngọc Thêm đã phân tích kỹ) thì dù ngày ngày nói “giáo dục là quốc sách hàng đầu”, rốt cuộc vẫn cứ ngậm ngùi, loay hoay… với những biểu hiện “đầu hàng” của nó trước bao thách thức lớn đang đặt ra cho đất nước trong qúa trình hội nhập. Nhân đây, gửi tới các thành viên GĐ VHH chúng ta một bài viết liên quan đến “nguyên nhân giáo dục” từ cách nói “thẳng thắn đến mức nhiều khi “nghịch nhĩ” của GS. TSKH Hồ Ngọc Đại - người từng có kinh nghiệm “54 năm làm nghề sư phạm” và đã từng giữ cương vị quản lý giáo dục ở Việt Nam một thời gian khá dài. Hãy dành chút thời gian lắng nghe “người trong cuộc” nói:
Cần sự nổi dậy của tư duy giáo dục
Niên học 2007-2008 kết thúc với khá nhiều ấn tượng đáng ghi nhận. Ngành giáo dục, sau nhiều năm bê trễ và luẩn quẩn có vẻ như đã tìm được hơi thở mới. Hàng loạt các phong trào “Hai không”, “Bốn không” đã thu được những thành quả nhất định. Các kỳ thi đã diễn ra nghiêm túc hơn, đặc biệt là kỳ thi đại học. Gần đây nhất, việc Bộ GD-ĐT cho in 3 cuốn đính chính sai sót trong SGK đã thể hiện tinh thần cầu thị, nhìn thẳng vào sự thật.
Tuy nhiên, trên tinh thần khoa học, thẳng thắn và xây dựng, không ít nhà chuyên môn cho rằng cách làm giáo dục theo kiểu phong trào nối tiếp phong trào như hiện nay sẽ khó đem lại hiệu quả lâu dài như mong muốn bởi phong trào chỉ mang lại hiệu quả trong những thời điểm nhất định. Hình như giáo dục của ta vẫn đang loay hoay với một tư duy giáo dục quen cam chịu, không dám “nổi loạn”.
Dân trí đã có cuộc trò chuyện với một nhà giáo dục nói dai, nói mãi, nói nhiều nhưng cũng là người nói đúng, nói trúng, nói quyết liệt và thẳng thắn đến mức nhiều khi “nghịch nhĩ” - GS. TSKH Hồ Ngọc Đại.
Thiếu lý luận giáo dục
Cách đây không lâu, khi trả lời phỏng vấn chúng tôi, TS Chu Hảo nói đại ý rằng, giáo dục của chúng ta lại đang đi vào bất cập như đã từng bất cập, rằng giáo dục chưa được bắt đúng "bệnh" và những thành công hiện nay là thành công của cách làm phong trào và không bền vững. Ông có đồng ý với nhận xét này?
Tôi xin được thay 2 chữ: Bất cập = Thất bại.
Có lẽ trong văn cảnh này thì bản chất của hai từ trên không khác nhau nhiều lắm. Nó cũng chỉ là cách nói "nhiều" với "không ít" thôi. Tuy nhiên, vì sao các ông lại có nhận xét bi quan thế?
Tôi không bi quan, hiện tại nó đang như thế. Có lẽ câu cần hỏi là vì sao lại vẫn cứ để cho điều đó xảy ra?
Vâng, cứ cho là như thế, theo ông thì nguyên nhân sâu xa của nó là gì?
Đó là vì chúng ta làm giáo dục bằng kinh nghiệm, bằng thói quen, bằng mò mẫm, thậm chí không loại trừ bằng lợi ích của một nhóm người mà không xây dựng cho mình một nền tảng lý luận để phát triển giáo dục. Vì không có lý thuyết nên không có cách làm thực tiễn phù hợp với lý thuyết đó. Và do đó, không biết phải bắt đầu từ đâu, thực hiện điều đó như thế nào.
Trẻ em đang cần một nền giáo dục khác
Trước khi từ giã thế kỉ 20, chúng ta đã cố gắng hoàn thiện một nền tảng lý thuyết về giáo dục cho thế kỉ 21. Thế nhưng đã bước sang thế kỉ mới 8 năm rồi mà ông vẫn nói là vẫn chưa biết bắt đầu từ đâu?
Khi chuẩn bị việc đó, chúng ta vẫn là con đẻ của thế kỉ 20 đi lo công việc của thế kỉ 21. Đó là một sai lầm. Phải coi thế kỉ 20 ra đi như một kẻ đột tử mà không thể "ăn bám" vào nó thêm nữa. Do đó, thế kỉ 21 phải tự lo liệu thân mình. Đây là hai thế kỉ hoàn toàn khác nhau về bản chất. Những đứa trẻ của thế kỉ 21 không phải là những đứa trẻ của thế kỉ 20.
Chúng đi xe hiện đại, sử dụng điện thoại di động hiện đại, sử dung intenet siêu tốc và máy vi tính hiện đại. Ngay cả đồ chơi và trò chơi chúng cũng không còn chơi những đồ chơi và trò chơi của các thế kỉ trước. Do đó, chúng rất cần được hưởng nền giáo dục hiện đại, nội dung hiện đại, phương pháp hiện đại thì ngược lại, chúng đang bị "nhốt" trong cái lồng quá cũ và được "nhồi nhét" kiến thức theo phương cách cũ. Tóm lại, trẻ em hôm nay cần một nền giáo dục khác.
"Nền giáo dục khác" là nền giáo dục như thế nào?
Một nền giáo dục có lý thuyết, không mò mẫm, không đối phó, không lừa dối, dù lừa dối người khác hay tự lừa dối chính mình. Tiếc thay có nhiều điều tỉnh táo thì lại đang được thực hiện một cách ngông cuồng!
Ngông cuồng. Đó là những điều gì vậy?
Loạn trường đại học, loạn giáo sư, loạn tiến sỹ… Cái cần "nổi loạn" nhất là sự nổi loạn của tư duy thì lại trì trệ, lại không dám, chỉ biết cam chịu.
Bằng đại học “cỏ đồng ta”
Cái mà ông nói là "nổi loạn tư duy" cụ thể ở đây là cái gì vậy?
Là thay đổi cách học và nội dung cần học, đặc biệt là ở tiểu học và đại học.
Tại sao lại đặc biệt ở tiểu học và ở đại học?
Đó là hai bậc học hoàn toàn khác nhau về mục đích. Nếu bậc học tiểu học là cơ hội cuối cùng để duy trì, gìn giữ bản sắc dân tộc thì ở bậc đại học lại là cơ hội đầu tiên để hòa nhập, hội nhập quốc tế. Một chương trình tiểu học không cần phải giống nước nào và cũng không cần nơi nào công nhận thì ngược lại, chương trình đại học phải là chương trình quốc tế và bằng cấp phải được thế giới thừa nhận. Một bằng tốt nghiệp đại học chỉ dùng ở "tiêu thụ nội địa" là một bằng đại học "trâu ta ăn cỏ đồng ta", chỉ có sức để kéo cày chìa vôi thôi.
Vô trách nhiệm là tội ác
Ông là người cả đời đi dạy tiểu học nên ông đặt vấn đề quá lớn về cấp tiểu học này chăng?
Tôi xin nói lại, không phải cả đời mà tính đến nay, tôi mới có 54 năm làm nghề sư phạm thì 40 năm gắn bó với tiểu học và tôi rất hiểu bậc học này. Đây mới là bậc học liên quan đến từng gia đình, toàn xã hội nên đòi hỏi phải có nghiệp vụ sư phạm tinh tế nhất, hiệu quả nhất, chặt chẽ nhất. Ở đây, đúng là đúng mãi mãi mà sai là sai mãi mãi, không thể sửa chữa sai lầm. Thiếu trách nhiệm, "bôi bẩn" những trang đầu đời của trẻ em là tội ác.
Theo ông, cần phải "bôi" cái gì lên trang giấy ấy? Hay nói cách khác, yêu cầu cụ thể ở từng lớp bậc tiểu học là gì?
Ví dụ lớp một là đọc thông, viết thạo, nắm vững luật chính tả, không thể tái mù. Đối với lớp hai viết thành câu, lớp ba không bao giờ viết sai câu. Thật vô lý khi 5 - 6 tuổi đã nói rất sõi, rất tinh tế, nhưng đến hết đại học vẫn viết sai chính tả. Viết sai tiếng mẹ đẻ là một điều sỉ nhục.
Sẽ sớm có sự thay đổi
Vừa qua trên Diễn đàn dân trí, rất nhiều giảng viên trẻ rời bỏ giảng đường để đi tìm một môi trường khác mà theo họ, không chỉ là đồng lương. Ông giải thích gì về hiện tượng này?
Tôi có theo dõi diễn đàn này và thấy những người ra đi đều có lý của họ. Tôi trân trọng họ vì họ dám thể hiện quan điểm của mình. Một nền đại học là rao giảng, là bằng cấp, là đối phó… là vì những mục đích cá nhân đương nhiên là một môi trường bê trễ.
Quả là từ nhiều năm nay, nền giáo dục chưa bao giờ làm yên lòng dư luận xã hội, thậm chí chưa bao giờ không được coi là vấn đề bức bách. Theo ông, tình trạng này liệu còn kéo dài?
Không, không thể chịu được nữa rồi. Cuộc sống đã quá bí bách, không thể chịu được với thực trạng giáo dục, nên dứt khoát chỉ vài ba năm tới, sẽ có sự thay đổi lớn. Khi đó, những đòi hỏi chính đáng từ cuộc sống sẽ đủ sức mạnh vượt qua những lợi ích cục bộ, những lợi ích tạm thời của một nhóm người để giáo dục phát triển.
Nếu vài ba năm tới, giáo dục có một cuộc cách mạng thực sự và đem lại thành công sẽ là điều rất vui nhưng giả sử không có điều đó?
Thì sẽ là bi kịch lớn và giả sử có được thành công thì cũng vẫn là bi kịch, bởi đáng lẽ giáo dục, đào tạo phải lĩnh ấn tiên phong, đi trước, dự đoán trước những đòi hỏi của xã hội mà bây giờ mới làm chạy theo, đuổi theo, lẽo đẽo theo. Nói vậy thôi, muộn còn hơn không.
Tôi chỉ là người cảm nhận được hơi thở thời đại
Thưa giáo sư Hồ Ngọc Đại, cách đây tròn 30 năm (1978), khi đó Nghị quyết 14 của Bộ Chính trị về cải cách giáo dục vừa ra đời, Thủ tướng Phạm Văn Đồng có hỏi ông và khi đó, ông đã nói là sẽ thất bại. Giờ đây, ông lại nói về những bi kịch của giáo dục Việt Nam. Ông là người bi quan hay bởi cái tính thích nói khác người?
Tôi luôn luôn dựa trên những luận cứ khoa học. Tôi không bi quan, không lạc quan mà cũng không bao giờ cho mình được phép nói khác những điều mình thu nhận được. Cũng xin nhắc lại rằng nhận định của tôi 30 năm trước đã hoàn toàn chính xác và trên thực tế, rất tiếc là công cuộc cải cách giáo dục đã thất bại. Còn những gì tôi nói hôm nay là thực tế đang diễn ra ở ngay ngày hôm nay ở mọi lớp học, cấp học, mọi trường, mọi lớp.
Ông là người hay nói những điều "nghịch nhĩ", thậm chí có người còn cho là gàn. Phải chăng vì là con rể của cố Tổng bí thư Lê Duẩn nên ông tự cho mình cái quyền gàn đó?
Ông Lê Duẩn đã mất cách đây 22 năm và 22 năm qua đầy biến động. Tôi là con đẻ của thời đại, cảm nhận được hơi thở của thời đại và cũng dám bỏ qua những lợi ích tầm thường để đi theo tiếng gọi của thời đại. Tiếc nỗi tôi đã 72 tuổi, cái quỹ thời gian không còn nhiều...
Nếu như được yêu cầu góp ý cho giáo dục hiện nay, ông sẽ nói điều gì?
Như anh Chu Hảo nói, không thể cải cách giáo dục bằng phong trào và làm phong trào nhiều như thế là đủ rồi. Nói "không" với cái xấu, cái ác là cần thiết nhưng quan trọng không phải là những cái "không" mà làm ra một cái "có"; trên cơ sở cái "có", hãy tập trung vào xây dựng một chiến lược phát triển giáo dục cho thế kỉ 21. Đừng chần chừ! Mất thời gian là mất tuyệt đối!
Xin cám ơn giáo sư!
(Bùi Hoàng Tám thực hiện bài phỏng vấn)
Nguồn: Theo Dân trí.com
P/S: Mạn phép hỏi các nhà Nghiên cứu VHH và những ai yêu quý văn hóa Việt Nam, biểu hiện “trì trệ” của tư duy và gắn liền với nó là hình ảnh “Trâu ta ăn cỏ đồng ta”… như những gì được phản ánh trong bài phỏng vấn trên, từ đâu mà ra nhỉ?[/justify]