(Phản hồi tin “Đề nghị xử phạt việc dùng dây trói cua để nâng trọng lượng”, báo Pháp Luật TP.HCM ngày 18-6)
http://phapluattp.vn/20100629123247718p0c1027/day-troi-cua-va-moi-lo-ve-dao-duc-kinh-doanh.htm
Theo tin trên thì Sở Công thương tỉnh Bạc Liêu đã ký văn bản đề nghị các cơ quan chức năng trung ương sớm ban hành quy định xử phạt hành chính đối với người dùng dây to trói cua biển nhằm nâng trọng lượng cua. Đề xuất này dựa trên khảo sát của cơ quan Quản lý thị trường Bạc Liêu ghi nhận người kinh doanh cua biển thường dùng dây rất to để trói cua nhằm nâng trọng lượng cua lên từ 20% đến 25% so với trọng lượng thật. Việc làm này làm xấu đi nét văn hóa trong thương mại của các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Về mặt pháp luật, đây là một hành vi gian lận thương mại nhưng hiện chưa có văn bản quy định mức chế tài và các hình thức xử lý.
Thoạt nghe thì có thể nghĩ đây là chuyện nhỏ “có mấy con cua mà tỉnh cũng đòi làm lớn chuyện”. Nhưng ngẫm kỹ sẽ thấy “đau” cho cách làm ăn bậy bạ, lừa đảo xảy ra trong thời gian rất dài mà ai cũng thấy, cũng biết nhưng dễ dàng dung túng, cho qua! Sâu xa hơn, bên trong những sợi dây trói cua đang chứa đựng những khiếm khuyết lớn về đạo đức kinh doanh.
Hơn 30 năm trước, tới mùa gió chướng, sông rạch quê tôi cua biển khá nhiều. Mỗi lần bắt được cua, ba tôi thường trói chúng bằng những cọng dây lạt dừa nước nhỏ. Nhìn lũ cua (có con nặng hơn nửa ký) nằm xếp càng trong chiếc giỏ tre ai cũng vui. Lúc ấy ở chợ quê tôi người ta cột cua thành từng chùm (cũng bằng loại dây ấy) bỏ vào thúng hoặc thau nhôm ngồi bán…
Nay sống ở thành thị, thấy người ta bán cua mà tôi chạnh lòng. Cua bị trói bởi những sợi dây vải hoặc dây nylon ẩm ướt to bằng ngón tay. Không phải vì chúng nặng cỡ… bốn, năm chục ký nên phải trói như thế mà vì những người buôn gian bán lận muốn biến cua nặng chừng 300g thành… nửa ký! Thành ra người mua vô tình phải trả thêm tiền cho những sợi dây trói cua “bự chảng”. Chưa hết, có người còn ma mãnh trét đầy bùn đất lên mình cua để người mua lầm tưởng cua dính đất là cua chắc (nhiều thịt).
Có một thực tế là những hình ảnh xấu xí như thế rất ít có ở các chợ quê. Có lẽ do quan hệ tình làng nghĩa xóm nên người dân nơi đây không dám giở trò dối trá tệ hại với người mua. Nhưng ở các đô thị (nơi dọc đường gió bụi) thì lại khác. Người mua từ tứ phương đến và có thể sẽ không bao giờ quay lại nên người bán chẳng việc gì phải sợ. Thế là chuyện lừa lọc cứ diễn ra công khai, từ năm này đến năm nọ riết rồi đâm quen!
......Nói vậy để thấy cần phải chia sẻ với những bức xúc của Sở Công thương tỉnh Bạc Liêu và cũng để tin rằng cái gì không đẹp, không thật sẽ phải sớm được đào thải.
ĐÀO THẠNH (TP.HCM)-------------------------
Từ chuyện “dây trói cua” bàn về tính GIAN VẶT TRONG VĂN HÓA KINH DOANH:
Chuyện “dây trói cua” không hiếm. Như việc chúng ta ra chợ mua một con gà khi mổ ra thì đã có bao nhiêu gram đất đá sỏi cát. Hay những người bán xăng ven đường thường pha loãng xăng đến nỗi máy xe không thể nào nổ được… Ngoài hình thức độn thêm, ăn gian về số lượng, còn có một thứ đáng sợ hơn nữa: ăn gian về chất lượng. Những thứ hoa quả, thực phẩm được bảo quản bằng hóa chất, được sửa “đát”…
Hỏi tại sao những người này không giữ chữ “tín” trong kinh doanh? Vì cũng như chuyện bán cua, khách hàng của những trò gian vặt thường “một đi không trở lại”. Cộng thêm, những người kinh doanh cũng chỉ theo kiểu “buôn đầu chợ bán cuối chợ”. “Hoá ra ngay trong tư duy đã thấy người mình khác nhiều so với các nước. “Buôn”, tại Từ điển của ông Hoàng Phê, chỉ được tóm gọn lại “ mua để bán lấy lãi”. Từ điển của Hội Khai trí Tiến Đức năm 1931 thì ghi là “mua để mà bán lấy lợi”. Trong khi đó Tân hoa tự điển của Trung Quốc bản năm 2007 tôi đang có trong tay định nghĩa chữ thương trong thương nghiệp “là hoạt động kinh tế lấy phương thức mua bán để lưu thông hàng hóa”. Hai cách định nghĩa đó cho thấy rõ người mình hiểu công việc buôn bán đơn sơ thế nào trong khi lẽ ra nó phải được quan niệm một cách đầy đủ ra sao.” (Nhà nghiên cứu Vương Trí Nhàn).
Theo GS Trần Ngọc Thêm, “Trong nhận thức chung của nhiều dân tộc, kinh doanh thường đối lập với văn hoá”. Việt Nam nằm trong số đó. Kinh doanh ở ta từ xưa đã là một nghề vốn không được coi trọng. Tính gian vặt đã góp phần khiến nó còn bị khinh rẻ nặng nề. Khinh rẻ đến nỗi, người kinh doanh chỉ được gọi là “con buôn”. Tính gian vặt có lẽ vốn do tư tưởng bị khống chế bởi tư duy tiểu nông. Tầm nhìn hạn hẹp không thấy những cái lợi lâu dài nhưng lại rất khoái chí, sung sướng với những cái lợi nhỏ nhoi trước mắt. (Và phải chăng tư duy manh mún, lẻ tẻ đã khiến ở ta không chỉ những thói gian cũng vặt vãnh mà cả những hoài bão cũng nhỏ nhoi?).
Những “tàn tích” mang vào cả đến hôm nay. Vẫn nhan nhản những kiểu buôn bán chộp giật khiến người ta phải đặt câu hỏi về đạo đức kinh doanh. Nhưng cũng phải đặt câu hỏi tại sao những ‘tàn tích” đó lại có đất sống lâu như vậy?. Phải chăng đạo đức xã hội đang đi xuống cũng góp phần dung dưỡng tính gian vặt cho đạo đức kinh doanh??? “Tát nước theo mưa, tôi muốn nói đùa nếu coi hiện tại cũng là lịch sử thì cái bí ẩn nhât của hôm nay, mà các nhà lịch sử về sau sẽ còn vỡ đầu không lý giải nổi, đó là tại sao sau chiến tranh, con người VN – mà một bộ phận lớn ta hay gọi chung là nhân dân – lại hư hỏng nhanh đến vậy”. (VTN)
Từ chuyện “dây trói cua” đến tính gian vặt đến đạo đức kinh doanh, đạo đức xã hội có lẽ đã đi hơi quá xa. Xin dừng lại để cùng bàn.