Chọn một khái niệm cơ bản trong đề tài NC của mình để xây dựng định nghĩa (trình bày theo 7 bước và lập sơ đồ)
1. Tìm và phân loại tất cả những định nghĩa hiện có về khái niệm:
Hà Duyên, Cơ cấu tổ chức của làng Việt cổ truyền ở Bắc Bộ: "Làng là một đơn vị cộng cư có một vùng đất chung của cư dân nông nghiệp, một hình thức tổ chức xã hội nông nghiệp tiểu nông tự cấp, tự túc. Mặt khác làng là mẫu hình xã hội phù hợp, là cơ chế thích ứng với sản xuất tiểu nông, với gia đình tông tộc, gia trưởng, đảm bảo sự cân bằng bền vững của xã hội nông nghiệp ấy".
-> Đây là định nghĩa vừa miêu tả vừa nêu đặc trưng.
Phạm Nhân Đức, Làng xã Việt Nam: " Làng là danh từ (theo tiếng Nôm) dùng để chỉ đơn vị tụ cư nhỏ nhất nhưng chặt chẽ và hoàn thiện nhất của người Việt".
-> Định nghĩa miêu tả.
Wikipedia:" Làng là một đơn vị cư trú và một hình thức tổ chức xã hội quan trọng của nông thôn ở Việt Nam".
-> Định nghĩa miêu tả.
Nguyễn Thị Lan Hương, Làng và văn hóa làng của người Việt ở Việt Nam:" Làng gắn với hình ảnh làng xã cổ truyền ở Việt Nam, gắn với ba đặc trưng cơ bản: ý thức cộng đồng làng (ý thức dân chủ làng xã...), ý thức tự quản (thể hiện rõ trong việc xây dựng hương ước) và tính đặc thù độc đáo, riêng biệt của mỗi làng".
-> Định nghĩa nêu đặc trưng.
Hoàng Phê, Từ điển Tiếng Việt: "Làng là khối dân cư ở nông thông làm thành một đơn vị có đời sống riêng về nhiều mặt và là đơn vị hành chính thấp nhất thời phong kiến (làng xã, làng xóm..) hay là những người cùng một nghề, một việc nào đó (làng báo, làng nghề, ...)
-> Định nghĩa vừa miêu tả vừa nêu đặc trưng.
2. Phân tích từng (nhóm) định nghĩa theo các yêu cầu của định nghĩa.
Nhận xét chung: Đa số các định nghĩa đều bị trùng lặp từ ngữ.
Nhận xét riêng:
- Định nghĩa của Hà Duyên, hình thức: quá dài (gồm 2 câu) và nội dung: hẹp, chưa có tính khái quát cao
- Định nghĩa của Phạm Nhân Đức, Wikipedia và Nguyễn Thị Lan Hương, hình thức: ngắn gọn, dễ hiểu, rõ ràng nhưng nội dung: cũng rất chung chung mà chưa thực sự có tính khái quát.
- Định nghĩa của Hoàng Phê, hình thức: dài dòng, liệt kê, khó nhớ và nội dung: tương đối đầy đủ, nhưng chưa nhận diện chính xác được đối tượng vì thấp nhất có thể là thôn...
3. Phân loại các định nghĩa, xác định những nét nghĩa chung có thể tiếp thu, những đặc trưng sai/thiếu cần sửa chữa, bổ sung.
- Định nghĩa của Phạm Nhân Đức, Wikipedia và Nguyễn Thị Lan Hương đều là những định nghĩa miêu tả, rất ngắn gọn nhưng lặp từ và nội dung chưa có tính khái quát cao. -> Định nghĩa miêu tả, ngắn gọn.
- Định nghĩa của Hà Duyên và Hoàng Phê: dài dòng, vừa miêu tả vừa nêu đặc trưng.
-> Nét nghĩa chung có thể tiếp thu: đơn vị, cư trú/tụ cư, có hình thức tổ chức xã hội và nghề nghiệp riêng.
4. Xác định đặc trưng giống
ĐƠN VỊ
5. Tìm tất cả các cách sử dụng khái niệm lưu hành, xác định ngoại diên của khái niệm.
Trong ngành xã hội học, làng (nông thôn) được phân biệt rất rõ ràng với đô thị, có sự khác biệt về nghề nghiệp, lao động, mức độ ..hay lối sống, giao tiếp văn hóa...Nhấn mạnh từ góc độ xã hội, làng có nét đặc trưng riêng biệt như những xã hội nhỏ, có đầy đủ các yếu tố, các vấn đề xã hội và các thiết chế xã hội, trong đó có hàng loạt các yếu tố, các lĩnh vực nằm trong mối quan hệ chặt chẽ với nhau.
Trong ngành nhân học, làng là một tổ chức xã hội cơ sở có kết cấu chặt chẽ và thiết chế riêng biệt, làng tạo nên sức mạnh cố kết cộng đồng và bảo lưu các giá trị văn hóa cổ truyền, nó luôn giữ vị trí và vai trò quan trọng trong mục tiêu cũng như chiến lược phát triển của quốc gia.
Trong ngành văn hóa học, làng được hiểu như là một nơi cư trú, một xã hội thu nhỏ của những người cùng nghề nghiệp và những người sinh sống trong mối quan hệ trực tiếp hay gián tiếp với nghề đó.
Ngoại diên của khái niệm: làng xã, làng xóm, làng nghề, làng chài, làng báo.
6. Xác định các tiêu chí (= các đặc trưng loài) cho phép khu biệt khái niệm được định nghĩa với các khái niệm liên quan. Lập bảng đối chiếu tiêu chí với các ngoại diên của khái niệm.
Các tiêu chí cho phép khu biệt khái niệm được định nghĩa: Đơn vị hành chính, cư trú/tụ cư, chung nghề nghiệp, gần nhau và hình thức tổ chức xã hội.
Bảng đối chiếu tiêu chí với các ngoại diên của khái niệm:
Xin vui lòng coi hình đính kèm!
7. Tổng hợp kết quả của 4 và 6 thành một định nghĩa (= sản phẩm sơ bộ). Lập sơ đồ cấu trúc để kiểm tra xem định nghĩa đã xây dựng có đáp ứng yêu cầu về hình thức và nội dung không? Nếu không thì chỉnh sửa lại để hoàn tất sản phẩm.
Sản phẩm sơ bộ: Làng là đơn vị hành chính, nơi cư trú của những người chung nghề nghiệp ở gần nhau và có hình thức tổ chức xã hội riêng biệt.
Sơ đồ:
Sản phẩm cuối cùng: Làng là đơn vị cư trú của những người chung nghề nghiệp ở gần nhau và có hình thức tổ chức xã hội riêng biệt.
