Đối với người Trung Quốc, hôn nhân là việc hệ trọng của đời người. Theo sách “Lễ kí hôn nghị”, hôn nhân biểu thị sự “hữu hảo giữa hai họ, trên lấy việc phụng sự tông miếu, dưới lấy sự kế tục hậu thế”. Trong hôn nhân truyền thống của người Trung Quốc ngoài vai trò quyết định của bậc làm cha mẹ còn phải kể đến người mai mối.
[center]Không gian:[/center]
Dân gian có câu: “Trên trời không có mây thì mưa không rơi, mặt đất không có bà mối thì không có người kết hôn”.
Vì thế, có thể thấy người mai mối xuất hiện ở hầu khắp đất nước Trung Quốc.
[center]Thời gian:[/center]Theo nhiều ý kiến, người mai mối đã có từ thời Tây Chu. Trong “Lễ kí, Điển lễ” ghi rõ: “Nam nữ không có người làm mối, không thể quen biết nhau”. Điều đó cho thấy vai trò quan trọng của người mai mối đối với hôn sự. Người mai mối là người trung gian để mỗi gia đình có thể tìm được cho con cái mình chốn “Môn đăng hộ đối”. Cuộc hôn nhân nào mà không có bà mối thì không thể coi là vẻ vang. Mạnh Tử từng nói: “Không đợi lệnh cha mẹ, chẳng chờ lời mai mối mà lén giùi lỗ để nhìn nhau thì cha mẹ và người trong nước đều coi thường”.
Cách gọi bà mối có sự thay đổi theo thời gian:
Trong “Kinh thi” gọi là: “Phỉ môi”, “phỉ da”
Về sau có cách gọi “chấp kha”, “phạt kha”, “tác phạt”
Đến thời Tấn có cách gọi là “băng nhân”.
Dân gian còn có cách gọi khác là “Môi bà”, “Môi ông”…
[center]Chủ thể:[/center]
Người dắt mối thường là phụ nữ, có tài ăn nói, nhanh nhẹn, mau mắn.
Người dắt mối chia làm ba loại:
1. Thần môi: tồn tại trong truyền thuyết.
Người ta cho rằng Nữ Oa là thần môi vì bà tạo ra con người, dạy phép hôn nhân, giao phối. Vì truyền thuyết đó mà người đời sau tôn bà là thần môi, dựng đền miếu thờ cúng.
2. Quan môi: là người dắt mối do triều đình định ra trong những điều kiện đặc biệt. Quan môi chủ quản việc hôn nhân của dân chúng bằng cách nắm danh sách nam nữ chưa kết hôn, định ra luật hôn nhân, quy định tuổi kết hôn, xử lí việc kết hôn.
Ví dụ: Vũ Đế đời Tây Tấn quy định, nữ giới trên 17 tuổi, cha mẹ chưa chọn được bà mối đều giao cho quan môi chọn chồng
3. Tư môi: là người mai mối chuyên nghiệp. Mai mối hôn nhân trở thành nghề đã có từ thời Chu và đến nay vẫn còn tồn tại.