TRÒ CHƠI DÂN GIAN CỔ NHƠN (BÌNH ĐỊNH)

Đây là nơi các thành viên Diễn đàn trao đổi các vấn đề về văn hoá Việt Nam

TRÒ CHƠI DÂN GIAN CỔ NHƠN (BÌNH ĐỊNH)

Gửi bàigửi bởi thanhdieu » Thứ 5 05/01/12 10:21

Trò chơi dân gian Cổ nhơn ngày Tết của người dân Hoài Nhơn
(Bình Định)
Trong đời sống tâm linh của người Việt, Tết là mốc thời gian đánh dấu sự chuyển giao giữa cũ và mới, đất trời và lòng người tràn đầy sức sống mới, người người về đoàn tụ bên gia đình. Đây là lúc mọi công việc tạm gác qua nhường cho việc sính, ăn, chơi, vui Tết. Mọi người thăm viếng nhau, chúc nhau những lời tốt đẹp, cùng nhau vui chơi, ca hát, tưng bừng náo nức trong các lễ hội truyền thống và nhất là những trò chơi dân gian vô cùng phong phú diễn ra trong những ngày này, mà mỗi địa phương đều có những nét độc đáo và đặc sắc riêng.
Đến với Bình Định - vùng đất nổi tiếng với đất võ, trời văn, quê hương của hát bội, thi ca và võ thuật. Thiên nhiên và con người nơi đây giàu sức trữ tình, lãng mạn. Huyện Hoài Nhơn là một huyện ven biển đồng bằng nằm về phía Bắc tỉnh Bình Định, giáp với Sa Huỳnh, huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi. Hoài Nhơn có Tam Quan là xứ dừa nổi tiếng cả nước: Công đâu công uổng công thừa / Công đâu gánh nước tưới dừa Tam Quan. Trên mảnh đất Hoài Nhơn, trò chơi cổ nhơn được xem như món ăn tinh thần không thể thiếu. Tết mà thiếu cổ nhơn chưa thành Tết.
Cổ nhơn theo từ điển tiếng Việt nghĩa là người xưa [Hoàng Phê, 1994]. Cổ nhơn là hình thức sinh hoạt văn hoá lâu đời, trò chơi dân gian truyền thống ngày Tết của nhân dân Hoài Nhơn. Đã từ rất lâu, nó đã trở thành nếp quen cổ truyền không thể thiếu đối với người Hoài Nhơn.
Từ những năm 1950, cổ nhơn được dàn dựng và tổ chức theo hình thức cố định. Một người hoặc một nhóm người đứng ta tổ chức. Trên tấm vải khoảng 1,4 đến 2,5 m chia làm 36 ô, mỗi ô vẽ hình 1 con vật. Mọi người tập trung lại, đặt tiền vào một trong 36 con vật. Khoảng 10 phút sau, người nhà cái đeo một hộp đựng 36 thẻ gỗ, xóc xóc và rút ra một thẻ. Và hô “Cất cái tay”, tức quy định mọi người không ai có quyền thay đổi sự lựa chọn, sau đó rút ra thẻ. Người nào đặt trên ô có con vật trùng với con vật trên thẻ rút ra được chung thưởng gấp 25 lần số đặt. Đến những năm 1960 trở đi, cổ nhơn chuyển sang hình thức mới. Yếu tố thơ, văn hóa dân gian được lồng vào trong trò chơi. Câu thai được sáng tác mang hình tượng hoặc ẩn chứa hình tượng 1 trong 36 con vật, người chơi không chỉ tham gia tại chổ, mà có thể thêm nhiều thời gian suy đoán, thử sức cân não ghi chép câu thai và dịch. Hình thức này được duy trì đến ngày nay.
Hội Xổ cổ nhơn được tổ chức như sau: Người đứng ra tổ chức cổ nhơn phải đăng ký và được sự đồng ý của chính quyền, có tài sản và điều kiện vật chất cần thiết để thế chấp, cam kết không “được vùa, thua chạy”, không gian lận, lừa đảo. Các tổ chức tập thể và cá nhân mua bán tịch phải đăng ký với Hội xổ cổ nhơn, được phát hành cùi và tịch có dấu hiệu riêng do Hội ấn định. Tịch là một tờ giấy in sẵn tên 36 con vật, (con số 36 đặc trưng trong văn hoá Việt Nam), những con vật hết sức đời thường mà mang những cái tên mỹ miều, ước lệ: Hiệp Hải (con ếch), Phùng Xuân (Công), Chiếm Khôi (cá trắng), Chỉ Đắc (mèo), Nhứt Phẩm (dê) ...Chí Tôn (trùn) được xem là ông Tổ cổ nhơn, và thường nhà cái không xổ ông này. 36 con vật sẽ ẩn hiện trong mỗi 4 câu thai. Những câu thai mô tả địa danh vùng miền, giàu tình yêu quê hương đất nước: Kim Sơn, An Lão đôi dòng / Lại Giang trăng tỏ một lòng thuỷ chung / Non Bình ngày đợi đêm trông / Cầu Bồng mấy nhịp để lòng nhớ thương.
Ngôn ngữ tượng hình mà đầy ẩn ý để thách đố người chơi: Việt Nam con cháu Lạc hồng / Ngàn năm rạng rỡ chiến công lưu truyền / Bảy lăm thống nhất hai miền / Xây nền độc lập, yên vui mọi nhà
Người chơi có thể luận từ con cháu là Phước Tôn (tên con vật là: con chó), hoặc Hiệp Hải (con ếch) hai miền thống nhất.. Người cầm tịch ra: Phùng Xuân (con Công). Phùng xuân là trùng phùng mùa xuân 1975, mùa xuân với chiến công vĩ đại của dân tộc thống nhất đất nước. Hay như: Kế hoạch nhà nước đề ra / Sinh con hai đứa, chớ mà sinh ba / Dù trai hay gái con ta / Phồn vinh xã hội nhà nhà yên vui
Luận rằng: Công tác Dân số, KHHGĐ muốn thành công phải có sự hiệp lực của các cấp, các ngành, mọi nhà, mọi người (Hiệp Hải – con ếch). Để đất nước phồn vinh, gia đình hạnh phúc, nhà nhà yên vui không những là phát huy nội lực mà còn phải phát huy ngoại lực, sẵn sàng bắt tay với bạn bè năm châu (Hiệp Hải) để xây dựng và phát triển kinh tế.
Mỗi lần xổ cổ nhơn, tên con vật đáp án sẽ được bỏ vào hộp kín treo công khai tại một địa điểm nhất định. Người ta dựng cây nêu là một cây tre có chừa một ít cành lá trên ngọn. Cây nêu để treo hộp đề, nơi đựng kết quả cổ nhơn. Nêu cổ nhơn dựng lên để báo tin con người tạm nghỉ công việc thường ngày, đang vui Tết, chơi cổ nhơn. Người mở hộp đề (sau khi đã mở khoá) không phải là người trong ban tổ chức, khi mở hộp phải được sự giám sát của nhân dân và người có trách nhiệm trong Ban tổ chức Hội xổ cổ nhơn chứng kiến. Trong 36 con vật trong tịch có quyền xổ bất cứ con nào luận hợp lý, thuyết phục từ câu thai, cách 01 đề có quyền xổ lại, không trừ con thối thân. Người tham gia có thể tâm phục khẩu phục, mà nếu chưa tâm phục khẩu phục song sự hài hước, hóm hỉnh được tạo ra khi chơi đúng luật, tất cả tạo nên những niềm vui đầu năm. Như Mồng 1 Tết năm Canh Dần 2010 đúng ngày Valentine 14/2 dương lịch, thử luận xem con gì ẩn trong câu thai: Lạc Long Quân với Âu Cơ / Sinh con trăm đứa dựng cờ phương Nam / Mở mang biển bạc rừng vàng/ Nhớ ơn tiên tổ, viết trang sử hùng. (Đó là con Yêu – 1 trong 36 con vật)
Người trúng được chung gấp 25 lần số tiền trúng sau một giờ kể từ khi hộp kết quả được mở. Ngày treo và mở hộp đề 2 lần, vui cổ nhơn từ 30 tháng chạp đến hết Mồng 5 Tết. Câu thai được ghi trên các bảng đặt tại các đại lý khắp các xã, thị trấn, rất dễ tìm gặp tại thị trấn Bồng Sơn và Hoài Đức. Nếu ai đã sống gắn bó ở Hoài Nhơn và lỡ say thú với trò chơi cổ nhơn thì Tết nào cùng muốn thử sức cân não để nhận lộc đầu năm, lại càng thêm vui.
RANDOM_AVATAR
thanhdieu
 
Bài viết: 47
Ngày tham gia: Thứ 2 12/09/11 12:09
Cảm ơn: 0 lần
Được cám ơn: 2 lần

Quay về Văn hóa Việt Nam

Ai đang trực tuyến?

Đang xem chuyên mục này: Không có thành viên nào đang trực tuyến1 khách

cron