Đề tài KX.04.15/11-15 “Hệ giá trị Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế” thực hiện trong 3 năm, từ tháng 11-2012 đến hết tháng 10-2015. Đề tài đăng ký 5 nội dung chia làm 14 nhóm, 87 chuyên đề; một cuộc khảo sát nghiên cứu tại nước ngoài, một đợt khảo sát thực tế tại 3 miền 9 tỉnh với yêu cầu là 2700 phiếu điều tra.
Việc thực hiện đề tài được tiến hành theo kế hoạch từng quý, từng năm đã được ghi rõ trong hợp đồng. Mỗi năm Ban chủ nhiệm chương trình và Văn phòng các chương trình trọng điểm cấp Nhà nước tiến hành kiểm tra và nghiệm thu kết quả công việc đã hoàn thành theo 2 đợt; và chủ nhiệm đề tài phải có 2 báo cáo chuyên đề về các kết quả thu được.
Trải qua 4 đợt kiểm tra và nghiệm thu của Ban chủ nhiệm chương trình và Văn phòng các chương trình trọng điểm đối với Đề tài KX.04.15/11-15, trong từng đợt thì có những công việc hoàn thành sớm, cũng có những công việc hoàn thành chậm so với tiến độ, nhưng nhìn trong tổng thể thì KX.04.15/11-15 được đánh giá là một trong những đề tài làm việc nghiêm túc, thu được những kết quả mới, có độ tin cậy cao và có giá trị. BCN Chương trình đã ghi nhận đây là một trong hai đề tài có nhiều đóng góp trong việc xây dựng dự thảo Nghị quyết 33 của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”.
Sau 2 năm thực hiện, đề tài đã thu được những kết quả bước đầu. Nhằm thu thập ý kiến phản biện, đánh giá, góp ý cũng như tiếp thu các quan điểm, ý kiến khác nhau trong việc xây dựng hệ giá trị định hướng, BCN đề tài tổ chức 2 cuộc hội thảo khoa học tại Hà Nội và TP.HCM.
BTC hội thảo đã nhận được 54 bài viết từ các nhà nghiên cứu, nhà quản lý làm việc tại các trường/ viện ở nhiều tỉnh thành khác nhau trong cả nước. Từ 54 bài viết này, Ban nội dung đã tuyển chọn được 35 bài có giá trị. Các bài viết này đã được biên tập kỹ càng; trong quá trình biên tập, các thay đổi quan trọng đều được trao đổi và thống nhất với tác giả. Các bài viết đã được in thành cuốn sách dày 528 trang, do Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh ấn hành.
35 bài viết xoay quanh ba nội dung:
Nội dung thứ nhất gồm 8 bài bàn về các vấn đề lý luận cùng kinh nghiệm nghiên cứu và xây dựng hệ giá trị trong các nền văn hóa ở các quốc gia: Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ, Đức.
Nội dung thứ hai bàn về Hệ giá trị Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại, là nội dung chính của cả hai hội thảo, nên có số lượng bài vở rất phong phú, gồm tất cả là 19 bài.
Nội dung thứ ba gồm 8 bài bàn về Hệ giá trị Việt Nam trên các bình diện và ở các vùng miền.
Từ các góc độ và các cách tiếp cận khác nhau, với những quan điểm đôi khi trái ngược nhau, các bài viết đã tạo nên một không khí thảo luận thực sự khoa học, đúng với tính chất của hội thảo. Ở một số trường hợp có ý kiến trái chiều, có thể đi đến kết luận khá rõ ràng thông qua những lập luận có tính thuyết phục của một trong số các tác giả. Ở một số trường hợp khác, những người tham gia thảo luận, những người thực hiện đề tài và người đọc sẽ còn phải tiếp tục suy nghĩ. Có trường hợp, sự thảo luận có lẽ chỉ mới bắt đầu.
Hội thảo thứ nhất phối hợp với Trường Đại học KHXH & NV thuộc ĐHQG-HCM tổ chức tại Tp. HCM ngày 24/01/2015 với tiêu đề “Hệ giá trị Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế” có sự tham dự của hơn 50 học giả là các tác giả tham luận, các nhà nghiên cứu/ quản lý từ các trường, viện liên quan đến khoa học xã hội và nhân văn ở khu vực phía Nam. GS.TS. Ngô Văn Lệ, GS.TS. Hồ Sĩ Quý và GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm đồng chủ trì Hội thảo.
Những người tham gia hội thảo đã nghe GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm thay mặt ban chủ nhiệm đề tài trình bày những cơ sở lý luận về giá trị, hệ giá trị, giá trị định hướng, những kinh nghiệm nghiên cứu và xây dựng hệ giá trị của các nước Đông Nam Á và Đông Bắc Á. Trên cơ sở đó, tác giả đã trình bày về hệ giá trị Việt Nam và thực trạng biến động của hệ giá trị này dưới tác động của công nghiệp hóa, đô thị hóa và hội nhập quốc tế. Đề tài đã tiến hành một đợt khảo sát với gần 6.000 phiếu (vượt gấp đôi yêu cầu), trong đó không chỉ điều tra về các giá trị mà còn chú trọng tìm hiểu các phi giá trị, các thói hư tật xấu phổ biến của người Việt hiện nay và những phẩm chất cần bổ sung, thay thế. Từ đó, nhóm thực hiện đề tài đã đề xuất một hệ giá trị định hướng cốt lõi gồm 36 giá trị, trong đó chọn ra một tiểu hệ thống gồm 9 giá trị định hướng cốt lõi trọng điểm cần tập trung xây dựng trong giai đoạn trước mắt, gồm những giá trị xã hội như Pháp trị, Dân chủ, Công bằng, và những giá trị cá nhân như Trung thực, Bản lĩnh, Trách nhiệm, Hợp tác, Khoa học, Chuyên nghiệp…
Ban tổ chức Hội thảo đã mời GS.TS. Bùi Thế Cường (Viện Phát triển bền vững vùng Nam Bộ, Viện KHXH Việt Nam) và PGS.TS. Lê Giang (Trường Đại học KHXH & NV - ĐHQG-HCM) nghiên cứu trước và trình bày những bình luận của mình về các kết quả này. Hội thảo cũng đã nghe 10 ý kiến thảo luận của TS. Nguyễn Hữu Nguyên (Trường Đại học KHXH & NV - ĐHQG-HCM), PGS.TS. Ngô Minh Oanh (Trường ĐH Sư phạm TP.HCM), TS. Đỗ Nam Liên (Viện nghiên cứu phát triển Phương Đông), PGS.TS. Hoàng Văn Việt (Trường Đại học KHXH & NV - ĐHQG-HCM), PGS.TS. Trần Thị Thu Lương (Trường Đại học KHXH & NV - ĐHQG-HCM), PGS.TS. Phan Thị Hồng Xuân (Trường Đại học KHXH & NV - ĐHQG-HCM), PGS.TS. Nguyễn Tri Nguyên (Viện Văn hoá - Nghệ thuật Việt Nam), TS. Nguyễn Ngọc Thơ (Trường Đại học KHXH & NV - ĐHQG-HCM), TS. Dương Dương (ĐH KH-KT Hà Nam, Trung Quốc), ThS. Lê Thị Hồng Quyên (Đại học Văn hoá Tp.HCM).
Tại hội thảo, các ý kiến bình luận và thảo luận về cơ bản đã đi đến thống nhất rằng: Đề tài đã đề xuất được một khung lý thuyết khoa học chắc chắn, mang tính logic và khái quát cao; các kết quả của đề tài chứa đựng nhiều thông tin và ý kiến mới, gợi mở những hướng suy nghĩ xa hơn về việc xây dựng hệ giá trị nói riêng và các vấn đề khoa học xã hội và nhân văn nói chung trong tình hình hiện nay; một số luận điểm trong 2 báo cáo của đề tài gây ấn tượng mạnh; công việc điều tra, khảo sát thực tế được thực hiện trên cơ sở đúc kết và kế thừa những kinh nghiệm cũng như thành quả của các đề tài đã công bố trước đó, bảng hỏi được chuẩn bị kỹ dựa trên cơ sở lý thuyết hợp lý, và do vậy những ý tưởng về hệ giá trị định hướng cốt lõi do đề tài đề xuất về cơ bản là có tính thuyết phục.
Đồng thời trong hội thảo, các ý kiến bình luận và thảo luận cũng đã chỉ một số điểm cần trình bày rõ ràng hơn để tránh hiểu lầm. Đặc biệt, từ nhiều ngành khoa học chuyên sâu, từ nhiều nguồn đào tạo và đang nghiên cứu các đề tài đa dạng liên quan đến xã hội, con người, các học giả đã gợi ý thêm các hướng tiếp cận, giới thiệu thêm một vài kết quả nghiên cứu mới nhất trong chuyên ngành hẹp, cung cấp thêm một vài số liệu hoặc luận điểm về những vấn đề có liên quan từ các nguồn khác để tham khảo. Những gợi mở, những băn khoăn trao đổi rất có giá trị của các học giả là động lực cho những người thực hiện đề tài tiếp tục hoàn thiện thêm kết quả nghiên cứu của mình.
Hội thảo thứ hai phối hợp với Viện Thông tin Khoa học xã hội - Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tổ chức tại Hà Nội ngày 27/01/2015 với tiêu đề “Hệ giá trị Việt Nam từ truyền thống đến hiện đại” có sự tham dự của hơn 60 nhà khoa học là các tác giả tham luận, các nhà nghiên cứu/ quản lý từ các trường, viện liên quan đến khoa học xã hội và nhân văn ở khu vực phía Bắc: Hội đồng Lý luận Trung ương, Bộ Khoa học và Công nghệ, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Đại học Quốc gia Hà Nội, một số trường đại học, bộ, ngành ở Hà Nội và khu vực phía Bắc. GS.TS. Phạm Xuân Nam, GS.TS. Hồ Sĩ Quý và GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm đồng chủ trì Hội thảo.
Sau khi nghe GS.TSKH. Trần Ngọc Thêm trình bày tóm tắt những cơ sở lý luận về giá trị, về hệ giá trị Việt Nam và thực trạng biến động của hệ giá trị này, những kết quả điều tra khảo sát và hệ giá trị định hướng cốt lõi trọng điểm được đề xuất, Hội thảo đã nghe GS.TS. Phạm Xuân Nam và GS.TS. Dương Phú Hiệp (Viện Hàn lâm) trình bày những bình luận của mình về các kết quả này. Tiếp theo, Hội thảo đã nghe 11 ý kiến thảo luận của GS.TSKH. Vũ Minh Giang (Đại học Quốc gia Hà Nội), PGS.TS. Lê Văn Toan (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh), PGS.TS. Phạm Ngọc Trung (Học viện Báo chí và Tuyên truyền), GS.TS. Đỗ Tiến Sâm (Viện Nghiên cứu Trung Quốc, Viện Hàn lâm), PGS.TS. Trần Quốc Toản (Hội đồng Lý luận Trung ương), TSKH. Lương Văn Kế (Đại học Quốc gia Hà Nội), GS.TS. Mai Ngọc Chừ (Đại học Quốc gia Hà Nội), PGS.TS. Phạm Duy Đức (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh), PGS.TS. Lê Thị Lan (Viện Thông tin Khoa học xã hội, Viện Hàn lâm), TS. Nguyễn Thị Thu Phương (Viện Nghiên cứu Trung Quốc, Viện Hàn lâm), PGS.TSKH. Lương Đình Hải (Viện Nghiên cứu con người, Viện Hàn lâm). Có học giả chưa có điều kiện phát biểu trong Hội thảo sau đó còn nhiệt tình gửi thư điện tử để trao đổi góp ý cho đề tài.
Ý kiến bình luận của cả hai nhà nghiên cứu hàng đầu cũng như ý kiến thảo luận của các học giả về cơ bản đều đánh giá cao tính khoa học chặt chẽ trong cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu hệ giá trị do Đề tài xây dựng, độ tin cậy của cơ sở dữ liệu mà Đề tài đã thu thập, và trên nền tảng đó là mô hình hệ giá trị mà Đề tài đề xuất. Bên cạnh đó, các nhà nghiên cứu cũng lưu ý nhóm thực hiện mở rộng phạm vi tư liệu và các chiều kích nghiên cứu đối với các giá trị truyền thống, luận giải kỹ hơn nguồn gốc các thói hư tật xấu và gia tăng luận cứ khoa học cho các giá trị tinh hoa nhân loại cần bổ sung.
Các ý kiến phát biểu tại hai Hội thảo không chỉ góp phần quan trọng cho việc hoàn thiện các kết quả nghiên cứu của Đề tài mà, cùng với những kết quả nghiên cứu của Đề tài, còn góp phần gợi mở những đường hướng phục vụ cho việc triển khai thực hiện Nghị quyết 33 về xây dựng văn hóa con người của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI cũng như tham gia xây dựng những nội dung liên quan đến văn hóa và con người trong các văn kiện sắp tới của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII./.
Một số hình ảnh Hội thảo tại Tp.HCM:
Một số hình ảnh Hội thảo tại Hà Nội:
Tin: Ngân Vy - Nguyễn Vũ
Ảnh: Bảo Ngọc, Lệ Hằng, Hồng Ngân
