Từ năm 1990 đến nay, hàng năm Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc đều công bố Báo cáo Phát triển con người. Chủ đề Báo cáo Phát triển con người toàn cầu năm 20141 là: “Duy trì thành quả phát triển con người: Giảm thiểu nguy cơ tổn thương và tăng cường khả năng chống chịu, phục hồi”. Báo cáo thể hiện cách nhìn, phương pháp tiếp cận mới, đề cập đến một vấn đề mới với những nội dung mới của phát triển con người ở quy mô toàn cầu. Do vậy nó cũng chứa đựng những…

Bài viết đề cập và gợi mở nhiều vấn đề liên quan đến phương pháp luận nói chung, phương pháp luận nghiên cứu văn hoá và con người nói riêng. Cụ thể là, tác giả đã đưa ra những ý kiến trao đổi xoay quanh hệ vấn đề: khái niệm phương pháp luận, phương pháp luận nghiên cứu văn hoá, phương pháp luận nghiên cứu con người, phương pháp luận nghiên cứu phức hợp, phương pháp luận về khái niệm người Việt, phương pháp luận về tính cách dân tộc nhằm góp phần vào việc nghiên cứu văn hoá và…

So sánh (hoặc so sánh đôi chiếu) là một thao tác nghiên cứu được dùng trong nhiều ngành khoa học khác nhau. Vai trò quan trọng ít hay nhiều của thao tác nghiên cứu này là tùy thuộc vào đặc điểm bản chất của đối tượng nghiên cứu, và do đó vào nhiệm vụ của ngành khoa học nghiên cứu đối tượng ấy. Có những ngành khoa học nếu không vận dụng phương pháp nghiên cứu so sánh thì không thể giải quyết nổi những vấn đề cơ bản phát sinh trong quá trình nghiên cứu đối tượng.

Ngày 10/9/2011 PGS.TS. Nguyễn Tri Nguyên trình bày phần thứ hai trong chương trình báo cáo, chuyên đề: “Văn hóa học – quan điểm tiếp cận liên ngành”. Dưới đây là phần lược ghi báo cáo của PGS.TS. Nguyễn Tri Nguyên.

Trong hai ngày 9-10/9/2011, Khoa Văn hoá học Trường Đại học Văn hoá thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức báo cáo chuyên đề mang tên “Liên ngành trong văn hoá học”, quy tụ đông đảo các giảng viên, sinh viên Khoa Văn hoá học Trường Đại học Văn hoá thành phố Hồ Chí Minh, các giảng viên Khoa Văn hoá học Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn thành phố Hồ Chí Minh, các nhà khoa học thuộc Phân viện Văn hoá Nghệ thuật phía nam… Chuyên đề gồm hai phần. Phần thứ nhất gồm…

 Trước hết, phải thừa nhận rằng, xã hội Việt Nam mới chỉ trải qua hai làn sóng là nền văn minh nông nghiệp kéo dài hàng nghìn năm và văn minh công nghiệp vừa chớm đến, còn làn sóng thứ ba, văn minh tin học, thì còn đang vỗ ở đâu đấy xa bờ. Tương ứng với hai làn sóng trên là hai văn hóa nông thôn và đô thị, hay văn hóa nông nghiệp và công nghiệp.

Khi còn nhỏ, những câu chuyện cổ tích mà bà và mẹ kể về Bụt đã để lại trong lòng tôi hình ảnh một ông cụ râu tóc bạc phơ đầy từ bi, luôn hiện ra đúng lúc, đúng chỗ, dùng phép lạ cứu giúp muôn chúng sinh qua mọi cảnh khổ nạn: Dáng Bụt điềm đạm, thanh cao, Lời Bụt ấm áp, thấm vào tâm ta Lòng Bụt rộng mở bao la, Mắt Bụt thấu hiểu, chan hòa tình thương

Bài “Đi tìm ngôn ngữ của văn hóa và đặc trưng văn hóa của ngôn ngữ” nguyên là một trong hai báo cáo chính (key-papers) tại Hội thảo khoa học Quốc gia “Việt Nam – những vấn đề ngôn ngữ  và văn hóa” do Hội Ngôn ngữ học Việt Nam phối hợp với Trường đại học  ngoại ngữ Hà Nội tổ chức tại Hà Nội tháng 7-1992 và sau đó in trong cuốn sách cùng tên do Hội Ngôn ngữ học Việt Nam xuất bản năm 1993 (tr. 9-16). Bài viết cũng được t/c Khoa học xã hội của Viện…

Thuyết "trung tâm" trong nghiên cứu văn hoá đã được các nhà nghiên cứu thuộc trường phái "Truyền bá luận" (diffutionisim) Tây Âu đưa ra từ các thập kỉ cuối thế kỉ XIX đầu XX, mà các đại diện chính của trường phái này là các nhà nghiên cứu Đức - Áo, như L. Frobenius, F.Ratsel [5], F. Grabner [1], W. Schmidt [6]. Họ chủ trương rằng, các sáng tạo văn hoá của nhân loại bao giờ cũng xuất phát điểm từ một nơi, thuộc một cộng đồng nào đó, rồi sau đó lan truyền đi các nơi khác và…

Mặc dù có những khác biệt và chưa nhất trí, nhưng có thể thấy rằng hai cách tiếp cận “từ chủ thể” (emic) và “từ khách thể” (etic) là những phương pháp mang tính nhận thức luận. Nghiên cứu văn hoá cần kết hợp cả hai cách tiếp cận này.