Trông từ xa, nó trông giống như một đấu trường hay sân vận động tròn của người La Mã cổ đại cắm sâu xuống lòng đất. Vực ruộng sâu nhất đến 150 mét, tương đương chiều cao một tòa nhà 50 tầng. Khoảng cách giữa hai bậc thang thường khác nhau, từ 1,8 met đến hàng chục mét. Điểm lý thú ở ruộng Moray là sự chênh lệch nhiệt độ rất lớn giữa đỉnh và đáy ruộng trong cùng một thời điểm, thường là khoảng 15 độ C. Các nhà khoa học phân tồng thể ruộng Moray thành 20 loại khí hậu khác nhau, bằng với độ chênh lệch nhiệt độ từ mặt nước biển đến đỉnh núi cao 1000 mét.
Không ít người từng đặt câu hỏi, ở đáy vực sâu như thế, vào mùa mưa chắc hẳn sẽ bị ngập lụt? Câu trả lời là không. Đây cũng là một điều kì bí của quần thể này. Giới nghiên cứu địa chất đoán rằng dưới đáy là nền đá xốp, dễ thấm nước nên không bị ngập lụt vào mùa mưa. Song, nếu đúng như thế thì người Inca xưa thật sự là những nhà địa chất học tài ba, vì họ biết đích xác nơi này có nền đá xốp ở tận 150 chiều sâu để đào ruộng. Thêm vào đó, thế giới hiện đại vẫn không khỏi thán phục sự tài ba của họ khi thiết kế hệ thống tưới tiêu khoa học cho từng bậc thang. Cho đến nay, chúng vẫn phát huy hiệu quả.
Về mục đích sử dụng của Moray, hiện có nhiều thuyết tranh cãi khác nhau. Thuyết thứ nhất chủ trương mục đích trồng trọt thí nghiệm, thuần dưỡng và lai giống cây trồng. Bằng chứng là ngày nay Nam Mỹ là một trong những khu vực có số lượng chủng loại hàng nông nghiệp cao nhất thế giới. Theo thống kê, họ đã thuần dưỡng và tạo ra hơn 3000 loại khoai tây, 150 loại bắp. Có thể người Inca đã trồng nhiều loại ngũ cốc (kê, mạch, cao lương, bắp), rau quả khác nhau tại đây tùy vào nhiệt độ từng bậc thang. Nhà sử học Edward Ranney cho rằng người Inca phải vất vả xây ruộng Moray để trồng các loại cây quý hiếm chỉ sống được ở các đới khí hậu khác như cây coca. Ở tầng thấp nhất có nhiệt độ thấp nhất, lại có thể trồng các loại cây trồng phù hợp với vùng hàn đới, ôn đới lạnh.
Thuyết thứ hai chủ trương mục đích quản lý. Có ý kiến cho rằng nhiệt độ khác nhau ở các bậc thang này thể hiện khí hậu nhiều vùng miền khác nhau của đế quốc Inca. Họ xây dựng chúng nhằm phục vụ công việc quản lý mùa màng và thu thuế các địa phương, chẳng hạn qua Moray triều đình Inca sẽ biết được ứng với từng vùng, từng mùa sẽ thu hoạch loại nông sản gì để có kế hoạch thu thuế và quản lý. Tuy nhiên, quan niệm này cũng chỉ mang tính phỏng đoán, và nếu đúng, có thể chỉ là kết quả kéo theo của thuyết thứ nhất.
Ngoài ra còn có thuyết chủ trương mục đích quan sát thiên văn, thời tiết dù chưa có bằng chứng xác thực. Thuyết này căn cứ vào kết quả quan sát các tảng đá hình ngôi sao gắn vào bờ tường từng bậc thang. Có thể người Inca xưa đo vị trí bóng các tảng đá này ở nhiều thời điểm khác nhau trong năm có thể đánh dấu các tiết khí quan trọng như hạ chí, đông chí, từ đó tiến tới xây dựng hệ thống lịch pháp Inca v.v. Tuy nhiên, quan niệm này không mang tính thuyết phục vì chỉ để quan sát thời tiết, thiên văn thì người Inca đã không cần thiết phải bỏ nhiều công sức để đào những vực ruộng to và sâu đến thế.
Cuối cùng là chủ trương mục đích tôn giáo. Với quy mô và đặc trưng độc đáo, rất có thể đây là những nơi linh thiêng để người Inca tổ chức các nghi lễ tôn giáo như cúng thần Mặt trời, thần đất v.v.. So với các thuyết trên, thuyết này hoàn toàn dựa vào sự phỏng đoán vì cho đến nay vẫn chưa tìm thấy bằng chứng nào xác thực cả.
Dù với bất kì mục đích nào, tài nằng và khối óc của người da đỏ Inca cổ vẫn đáng để con người hiện đại chúng ta suy nghĩ và ngưỡng mộ.
Tài liệu tham khảo:
- Michael Coe, Dean Snow, Elisabeth Benson (1986) Atlas of ancient America, Fact on File Pubication
- www.qosqo.com/qosqo/maras.shtml
- www.rediscovermachupicchu.com/moray.htm
- www.rutahsa.com/peru-07-kc.html
- peru.travelphoto.net/moray/photo-5.shtm
- www.cuscoperu.com/cusco/travel-peru/0236-mara...
