Đến với Việt Nam

Daria Mishukova học và thực tập ở khoa tiếng Việt – Đại học Tổng hợp Hà Nội vào khoảng năm 1995. Ra trường cô vào làm việc tại ngành Việt Nam học của Khoa Ngữ văn các nước Đông Nam Á ở trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Viễn Đông (TP Vladivostok, LB Nga), rồi làm phó trưởng khoa này. Nhưng do công tác giảng dạy không giúp chị quảng bá được nhiều về văn hóa Việt Nam cũng như thu nhập của giảng viên ở Nga còn thấp, nên sau một thời gian chị đã quyết định chuyển sang làm việc tại Trung tâm văn hóa Việt Nam ở Vladivostok.

Trung tâm văn hóa Việt Nam tại Vladivostok được thành lập từ năm 2000 với sự giúp đỡ của Tổng Lãnh sự quán Việt Nam, Hội Hữu nghị Nga – Việt ở vùng Primorskii Krai (Viễn Đông), Hội Doanh nghiệp Việt Nam và Hội đồng hương người Việt thành phố Vladivostok. Tại Trung tâm thường xuyên tiến hành nhiều hoạt động văn hóa như: Những ngày Việt Nam, trình diễn áo dài Việt Nam, thi Olympic tiếng Việt… Qua website www.vietnamculture.fromru.com nhiều độc giả đã có dịp tìm hiểu về văn hóa Việt Nam dù đang ở bất kỳ đâu. Với vị trí Phó giám đốc Trung tâm văn hóa Việt Nam tại Vladivostok, Daria Mishukova đã phát huy được nhiều sáng kiến góp phần quảng bá về giá trị văn hóa Việt Nam tới bạn bè Nga cũng như thế giới. Với quan niệm, “không thể hiểu được linh hồn ngôn ngữ nếu không hiểu tư duy của người Việt”, Mishukova đã đi sâu nghiên cứu về văn hóa, lịch sử Việt Nam, đồng thời chị còn học hỏi về văn hóa ẩm thực, trò chơi dân gian, văn học nghệ thuật, phong tục tập quán cũng như đặc điểm các làng nghề Việt Nam…

Việt Nam - Đất nước con rồng, cháu tiên

Sau hơn 10 năm tìm hiểu về tiếng Việt và con người Việt Nam, đến nay, Daria Mishukova đã có hơn 40 bài báo và sách về dải đất hình chữ S. Công trình đặc biệt nhất của Daria Mishukova về Việt Nam tính đến thời điểm hiện tại chính là cuốn sách bằng tiếng Nga “Việt Nam - Đất nước con rồng, cháu tiên” (Вьетнам. Путешествие в страну драконов и фей) được xuất bản vào năm 2007 dày 222 trang; và tái bản vào tháng 5 năm 2010, với số trang tăng lên đến 400 trang, in 5.000 bản. Hiện nay Nhà xuất bản Veche tại Moskva đang muốn in lại cuốn sách của Daria Mishukova vào năm 2012 dưới dạng bìa cứng.

Cuốn sách là “cẩm nang vàng” cho bất kỳ du khách Nga nào muốn khám phá về văn hóa, đất nước, con người Việt Nam. Từ những nét văn hóa độc đáo đến những thói quen sinh hoạt, ăn uống… của người Việt đều được Daria Mishukova miêu tả trong sách. Sách được Daria Mishukova viết trên cơ sở những trải nghiệm của chị từ chuyến hành trình xuyên Việt qua các địa phương như: Lào Cai, Quảng Ninh, Hà Nội, Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Bình Thuận, Lâm Đồng, TP. Hồ Chí Minh… Với “vốn liếng” là việc học tập và tìm hiểu về tiếng Việt hơn 10 năm cộng với thời gian 3 tháng “giam mình” suốt mùa hè năm 2006 trong một khách sạn bên Hồ Tây thơ mộng của Hà Nội, Daria Mishukova đã hoàn thành cuốn sách viết về Việt Nam bằng tiếng Nga. Theo Daria, “Đây là quyển sách mà khi đọc nó người ta thấy vui, còn khi đọc xong thì có thể thấy hãnh diện vì đã biết rất nhiều về Việt Nam”. “Việt Nam - Đất nước con rồng, cháu tiên” được đánh giá là cuốn sách hay nhất viết về đất nước Việt Nam bằng tiếng Nga trong giai đoạn hiện đại.

Sau khi bảo vệ xong luận án tiến sĩ, Daria Mishukova đã chuyển hẳn sang ngành du lịch, chị sang Việt Nam làm việc cho Công ty Du lịch quốc tế Nhật Minh (đơn vị đã hỗ trợ in cuốn sách “Việt Nam - Đất nước con rồng, cháu tiên” năm 2007 và 2010); lúc đầu làm ở Hà Nội, sau về Mũi Né (Bình Thuận). Cũng nhờ đó mà Daria Mishukova có điều kiện bổ sung thêm nhiều chi tiết mới thú vị cho lần tái bản cuốn “Việt Nam - Đất nước con rồng, cháu tiên”. Phần bổ sung giới thiệu thêm một số điểm đến ở Việt Nam như Vũng Tàu, Bình Thuận; thêm chương về lịch sử Việt Nam, đồng tiền Việt Nam qua các thời đại. Về lịch sử Việt Nam, Daria Mishukova không viết về chiến tranh hay hòa bình mà viết về những nhân vật lịch sử, những sự kiện tiêu biểu qua mỗi thời kỳ, những câu chuyện liên quan đến thời trang và đá quý, hay chuyện tình yêu, những câu chuyện kỳ thú như cổ tích, các chuyện thật nghe giống như chuyện cười, như chuyện về kết luận của triều đình Huế rằng người Pháp... không có đầu gối mà nhà Việt Nam người Nga D.V.Deopik từng kể lại.

 Cho đến trước Daria, có nhiều cuốn sách về Việt Nam do các tác giả Việt Nam viết bằng tiếng Nga, thông tin phong phú, in đẹp nhưng người Nga rất khó đọc. Vấn đề không phải là ngôn ngữ, mà nằm trong cách diễn đạt, cách giới thiệu thông tin, cho nên dù giá trị thông tin cao, các ấn phẩm như vậy chưa thể trở thành “cuốn sách cho mọi người” trong môi trường tiếng Nga.

 Sách “Việt Nam - Đất nước con rồng, cháu tiên” của Daria Mishukova đã khắc phục được những nhược điểm đó. Phản hồi của bạn đọc Nga là rất thích cách viết vui, thông tin tỉ mỉ, chi tiết của sách. Đọc xong, có nhiều người tò mò, muốn đến Việt Nam ngay. Còn các chuyên gia ngành du lịch thì coi sách như một giáo trình để nghiên cứu trước khi làm việc với hoặc ở Việt Nam. Daria Mishukova có lợi thế là có nhiều bạn bè, thầy giáo người Việt Nam, nếu không hiểu chỗ nào thì họ giải thích rất cặn kẽ từng điểm một, nhất là về văn hóa truyền thống và hiện đại Việt Nam. Họ cũng đánh giá là có nhiều cuốn sách viết về Việt Nam nhưng đây là cuốn có nhiều cái riêng.

Trong các cuộc hội thảo, người Việt Nam thường đến hỏi thăm tác giả, không quên cảm ơn vì đã giúp người Nga hiểu thêm về Việt Nam. Họ nói, có những chi tiết rất bình thường, không bao giờ nghĩ là người Việt có thể thấy lạ, thì khi đọc sách, lại thấy Daria Mishukova viết khiến người ta tò mò. Ví dụ như chuyện ai cũng đeo “mặt nạ” (= khẩu trang) khi ra đường. Hóa ra các thiếu nữ muốn bảo vệ làn da và lá phổi của mình, còn các bậc cha mẹ muốn con cái bớt bị ảnh hưởng bởi không khí ô nhiễm vì bụi, khói xe gắn máy. Hoặc như phụ nữ Nga rất ngạc nhiên, vì sao dụng cụ làm bếp của người Việt lại có cả chiếc kéo. Hỏi ra, phụ nữ Việt dùng kéo để cắt nem, cắt salad, hành nữa (phụ nữ Nga chỉ dùng dao thôi). Nói về trái mít, Daria Mishukova lại kể câu chuyện của một nhà văn Việt Nam rằng có anh chàng nhà giàu khích hàng xóm nhà nghèo trồng cây mít trên đất nhà mình, cuối cùng thì cây mít xanh tỏa chiếm hết sân nhà người nghèo, khiến anh ta không trồng được cây gì bên dưới nữa... Trong sách, Daria cũng chỉ dẫn cụ thể cách người Việt ăn trái cây ra sao. Người Nga không hiểu vì sao người Việt ăn dứa, dưa hấu hay dâu tây mà chấm muối ớt.

Tiền dương gian và tiền âm phủ

Trong mấy năm làm việc tại Việt Nam, Daria Mishukova thường trở về Vladivostok vào cuối tháng 4 đầu tháng 5 để tổ chức các hoạt động quảng bá văn hóa Việt Nam. Đây là thời điểm có nhiều ngày kỷ niệm lớn của Việt Nam: ngày chấm dứt chiến tranh 30-4, chiến thắng Điện Biên Phủ 7-5-1954 và kỷ niệm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh 19-5. Trong đợt hoạt động quảng bá văn hóa Việt Nam tại Vladivostok năm 2011, Daria đã bàn với ban tổ chức để tổ chức giới thiệu thêm một hoạt động văn hóa nữa – đó là triển lãm về các loại tiền Việt Nam và tiền âm phủ. Tổng lãnh sự Việt Nam tại Vladivostok ông Vũ Dương Huân đã hoan nghênh ý tưởng này. Lễ khai mạc triển lãm đã được tổ chức ngày 29-4-2011.

Daria Mishukova tại Lễ khai mạc Triển lãm Tiền Việt Nam ở Vladivostok năm 2011

Từ lâu Daria Mishukova đã quan tâm đến ý nghĩa của các loại tiền giấy, tiền xu các nước. Đi du lịch tham quan nước nào Daria cũng giữ lại đầy đủ các loại tiền giấy, tiền xu của nước đó, từ tiền xu mệnh giá thấp nhất đến tiền giấy mệnh giá cao nhất. Ngoài giá trị vật chất và tài chính, đồng tiền là một trong những biểu tượng quan trọng của một quốc gia và phản ánh những giá trị tinh thần của các thời đại khác nhau. Những biểu tượng vẽ trên tiền giấy, khắc trên tiền xu đi vào tiềm thức và ảnh hưởng đến tâm lý, tư duy của con người, kể cả những người ít quan tâm đến các phạm trù này. Đồng tiền là tấm danh thiếp của một quốc gia, cũng là thứ đầu tiên mà khách nước ngoài nhìn thấy khi đến một đất nước. Chính những biểu tượng vẽ trên tiền giấy, thay đổi theo các thời đại, tạo nên bức chân dung của một đất nước trong con mắt người du khách.

Ở Việt Nam, chỉ xét về tiền cũng đã có thể thấy nhiều điểm thú vị. So sánh tiền giấy polymer của Việt Nam với tiền cotton cũ, sẽ thấy rõ những thay đổi ở Việt Nam ngày nay. Tờ 500 đồng cotton có hình vẽ cảng Hải Phòng, tờ 1.000 đồng vẽ voi và công trình khai thác gỗ, tờ 2.000 đồng vẽ nhà máy dệt, tờ 5.000 đồng vẽ nhà máy thủy điện Trị An, tờ 20.000 đồng vẽ xưởng đồ hộp. Trong khi đó ở tiền mới, tờ 20.000 đồng in hình chùa Cầu ở Hội An, tờ 50.000 đồng in hình lăng Khải Định (Huế), tờ 100.000 đồng in hình Văn Miếu - Quốc Tử Giám, tờ 200.000 đồng in hình vịnh Hạ Long, tờ 500.000 đồng in hình làng Kim Liên. Ý nghĩa hướng đến du lịch, quảng bá văn hóa ra nước ngoài là khá rõ rệt.

Khi du khách đến một đất nước, người ta quan tâm trước tiên đến đồng tiền. Những đồng tiền mới của Việt Nam chỉ ra chính là chân dung của một đất nước giàu truyền thống lịch sử, văn hóa, có nhiều di sản văn hóa nhân loại... Xuất phát từ suy nghĩ này, mà Daria Mishukova tổ chức triển lãm về tiền Việt ở Vladivostok và triển lãm này khiến nhiều người Nga rất tò mò, muốn tìm hiểu, khám phá về Việt Nam.

Quầy tiền âm phủ tại Triển lãm Tiền Việt Nam ở Vladivostok

Ý tưởng giới thiệu tiền âm phủ bên cạnh tiền dương gian xuất hiện ngay khi Darya nghĩ về các vật trưng bày. Darya muốn giới thiệu cho khách sự đối lập giữa tiền “dương” với tiền “âm” của Việt Nam, nói về thế giới âm dương và cách người Việt giao tiếp với cõi âm trong đời sống tâm linh của người Việt. Qua đó, giải thích thêm về suy nghĩ của người Việt hiện đại về hai thế giới đó.. Qua đó tăng thêm sức hấp dẫn và khuyến khích lòng tò mò tìm hiểu văn hóa Việt Nam, phong tục tập quán của nước bạn, rất khác với thế giới quan của người Nga hiện đại. Đồng thời chủ đề này còn có giá trị thực tiễn là... cảnh báo cho những người có kế hoạch sang Việt Nam là nên đổi ngoại tệ trong ngân hàng, tránh bị lừa khi đổi tiền ngoài đường (báo chí Việt Nam từng đăng tin về một du khách Úc đổi tiền đôla nhận tiền âm phủ).

       Vài ngày trước lễ khai mạc, một số người Việt cùng tham gia chuẩn bị triển lãm tỏ vẻ ngạc nhiên về quầy trưng bày tiền âm phủ, họ nói có gì thú vị đâu mà trưng bày. Darya đáp là có thể không thú vị trong con mắt người Việt nhưng sẽ rất thú vị đối với người Nga và cam đoan rằng đại đa số khách sẽ tập trung trước chính quầy này. Darya đã dự báo đúng 100%. Ngay trong ngày đầu tiên đã có 120 người đến xem triển lãm và mọi người đã rất tò mò, về quầy trưng bày tiền âm phủ. Các nhà báo, phóng viên đổ xô đến quầy này chụp ảnh, quay phim. Sau đó nhiều tờ báo Nga đã đăng hình ảnh quầy trưng bày tiền âm phủ bên cạnh cảnh quan chung của lễ khai mạc.

Hiện tại và tương lai

Daria Mishukova trong trang phục áo dài Việt Nam

Daria Mishukova đang ấp ủ ước mơ viết một cuốn sách về tiền Việt Nam nhan đề “Lịch sử Việt Nam qua đồng tiền của các thời đại” giới thiệu cách người Việt sử dụng tiền như thế nào, những gì được vẽ hay khắc trên tiền giấy, tiền xu, những biểu tượng thời đại, những sự kiện tạo dấu ấn rực rỡ của các thời đại, cùng các nhân vật... Những biểu tượng ấy đi vào tiềm thức và ảnh hưởng đến tâm lý, tư duy của người Việt Nam như thế nào. Ngoài ra, Daria còn dự định biên soạn một cuốn từ điển Việt - Nga; viết một cuốn sách nhỏ hướng dẫn cách nấu 30 món ăn Nga từ thực phẩm Việt Nam, bảo đảm đạt được khẩu vị thật sự Nga nhưng bằng các chất liệu hoàn toàn Việt Nam.

Nhờ hoạt động quảng bá tích cực từ cả hai phía Nga-Việt, trong đó có phần đóng góp quan trọng của Daria Mishukova, chỉ trong năm 2010 đã có gần 51.000 công dân Nga tới thăm đất nước con Rồng cháu Tiên, tăng 68% so với năm 2009.

Tại buổi lễ trao tặng Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp văn hóa, thể thao du lịch” cho nhà Việt Nam học Daria Mishukova, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Việt Nam Lê Khánh Hải khẳng định: Những đóng góp của Daria Mishukova đã góp phần giới thiệu, quảng bá văn hóa Việt Nam đến với bạn bè quốc tế, qua đó thế giới có dịp hiểu hơn về đất nước, con người Việt Nam, thúc đẩy sự phát triển giao thương du lịch, văn hoá.

 Thứ trưởng Bộ VHTTDL Việt Nam Lê Khánh Hải trao tặng Kỷ niệm chương “Vì sự nghiệp văn hóa, thể thao du lịch” cho Daria Mishukova

Xúc động khi nhận Kỷ niệm chương do Bộ VHTTDL Việt Nam trao tặng, nhà Việt Nam học Daria Mishukova chia sẻ, đây là vinh dự lớn lao, thể hiện sự đánh giá cao của Việt Nam đối với những công việc mà chị đã cống hiến. Daria Mishukova cũng khẳng định sẽ tiếp tục nỗ lực hơn nữa để tăng cường các hoạt động quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Hy vọng trong tương lai sẽ còn nhiều hơn nữa những bạn trẻ Nga yêu văn hóa Việt Nam và trở thành những nhà Việt Nam học mới ở xứ sở Bạch Dương.

Thư chức mừng của Trung tâm Văn hóa học Lý luận và Ứng dụng
đăng trên Facebook “Вьетнам. Путешествие в страну драконов и фей”:

-------------------------

Phó Hiệu trưởng Trường DHKHXH-NV, TS. Nguyễn Khắc Cảnh và GS. Trần Ngọc Thêm
tiếp Daria Mishukova tại Trung tâm VHH LL&U7D chiều ngày 28-5-2012