Năm 2017 vừa qua, Philippines với tư cách là nước chủ tịch cũng đã có những đóng góp vào sự tiếp nối thành công của ASEAN mặc dù còn những hạn chế và thách thức nhất định. Vai trò chủ tịch được chuyển dịch cho Singapore trong năm 2018, liệu ASEAN sẽ như thế nào dưới sự “dẫn dắt” của Singapore? Vì vậy, để trả lời cho câu hỏi đó, bài viết đặt mục tiêu đánh giá và dự báo triển vọng của ASEAN trong năm 2018, năm Singapore đảm nhận vai trò chủ tịch luân phiên ASEAN.

I. Nhìn lại ASEAN năm 2017

2017, năm kỷ niệm ASEAN tròn 50 tuổi và cũng là thời điểm sau 2 năm trở thành cộng đồng và hoạt động dưới mô thức cộng đồng, ASEAN đạt được những kết quả tích cực trong năm thứ hai triển khai Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025. Cụ thể, tổ chức này tiếp tục thể hiện sự tự tin, vững vàng và tiếp tục duy trì tốt vị trí và vai trò trung tâm của mình trong các cấu trúc hợp tác khu vực. Với tư cách là nước chủ tịch, Philippines đã hoàn thành khá tốt vai trò trong năm 2017 bằng việc tổ chức thành công các hoạt động lớn kỷ niệm 50 năm thành lập ASEAN ở cả cấp độ quốc gia, khu vực và thế giới và đã đưa ra 6 ưu tiên cùng đề chủ đề xuyên suốt trong năm 2017 là “chung tay tạo đổi thay, kết nối với toàn cầu”[1] rất có ý nghĩa đối với Cộng đồng ASEAN.

Về lĩnh vực kinh tế, ASEAN tiếp tục duy trì được đà tăng trưởng ổn định với mức tăng trưởng GDP bình quân cho toàn khối đạt 5,0% (tăng so với 4,8% năm 2016)[2]. ASEAN tiếp tục là điểm đến quan trọng của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), tích cực tham gia vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu. Các nước và các tổ chức quốc tế đều khẳng định tầm quan trọng của ASEAN đối với hòa bình, ổn định và phát triển của khu vực.

Về quan hệ đối ngoại, trong năm 2017 các đối tác tiếp tục bày tỏ sự tôn trọng và ủng hộ Cộng đồng ASEAN xây dựng và vận hành dựa trên luật lệ và cam kết đưa hợp tác ASEAN với bên ngoài đi vào chiều sâu, thực chất, đóng góp vào việc duy trì hòa bình, ổn định và liên kết khu vực; hỗ trợ kết nối hạ tầng, phát triển bền vững, thu hẹp khoảng cách phát triển, đáp ứng nhu cầu về tiếp cận thị trường xuất khẩu, phát triến công nghệ cao, nâng cao năng lực ứng phó với các thách thức xuyên quốc gia...

Về kết quả hợp tác, năm 2017 ASEAN đã tiếp tục thực hiện các hoạt động, nhiệm vụ nhằm tăng cường hơn nữa vai trò và vị thế của mình, cụ thể: (i) tăng cường hợp tác duy trì hòa bình, ổn định, an ninh ở khu vực, trong đó có thúc đấy hợp tác an ninh biển; (ii) tăng cường thương mại và đầu tư, phát triển kinh tế dựa trên sáng tạo thông qua các doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ và tăng trưởng bao trùm; (iii) triển khai nhiều hoạt động hợp tác xây dựng Cộng đồng hưởng tới người dân và lấy người dân làm trung tâm; (iv) chú trọng hoạt động bảo vệ môi trường và ứng phó với biển đổi khí hậu, quản lý thiên tai và hỗ trợ nhân đạo; (v) tích cực triển khai Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN (MPAC 2025) và Kế hoạch công tác giai đoạn 3 Sáng kiến hội nhập ASEAN (IAI); (vi) tiếp tục phát triển quan hệ hợp tác với các đối tác đối thoại, đối thoại lĩnh vực, đối tác phát triển, Liên Hợp Quốc và các tổ chức trong và ngoài khu vực; (vii) triển khai các hiện pháp tăng cường năng lực Ban Thư kỷ ASEAN và nâng cao hiệu quả các cơ quan ASEAN.

Bên cạnh những kết quả đạt được như trên, trong năm 2017 ASEAN cũng phải đối mặt với những bất lợi, hạn chế. Cụ thể, tồn tại sự đa dạng giữa các thành viên là các quốc gia độc lập, chủ quyền với sự khác nhau về hệ thống chính trị, cơ cấu kinh tế, chính sách đối ngoại và an ninh, nguyên tắc hợp tác trên cơ sở tham vấn và đồng thuận, sự cách biệt về khoảng cách phát triển giữa các thành viên cũng là những nhân tố cản trở và làm chậm lại quá trình liên kết, hội nhập sâu rộng hơn của ASEAN cũng như thúc đẩy ASEAN thể hiện hơn nữa vai trò khu vực và quốc tế của mình.

Thêm vào đó, năm 2017, Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực do ASEAN dẫn dắt (RCEP) xuất phát từ sáng kiến của Trung Quốc đã không đạt được tiến bộ đáng kể trong khi Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (nay là CPTPP[3]), đã có những tiến triển mạnh mẽ và vào ngày 8/3/2018 các bên đã nhất trí cùng ký kết vào bản hiệp định mặc dù Mỹ dưới thời tổng thống Trump đã quyết định rút lui vào đầu năm 2017. Với tư cách là nước chủ tịch, năm 2017, Philippines đã ưu tiên cho việc "hoàn thành (một khối lượng) đáng kể" các nội dung đàm phán của RCEP nhằm có thể giúp khẳng định lại vai trò trung tâm của ASEAN cho dù đây phương tiện để Trung Quốc cạnh tranh với CPTPP, (có thể giúp) làm nổi bật hơn vai trò của Trung Quốc trong liên kết khu vực.

Một hạn chế khác nữa của ASEAN trong năm 2017 là mặc dù Dự thảo khung về COC đã được thông qua vào tháng 8/2017, nhưng với tư cách là một tập thể, một cộng đồng, ASEAN vẫn chưa tìm ra được một giải pháp hữu hiệu nào để có thể kéo Trung Quốc đồng ý ký kết COC chính thức – một văn bản pháp lý chính thức giúp giải quyết những vấn đề liên quan đến chủ quyền đối với các hòn đảo đang tranh chấp trên biển Đông mà có tới 4 nước ASEAN liên quan. Một vấn đề quan trọng khác nữa mà trong năm 2017 ASEAN chưa làm được là vấn đề đàn áp người Rohingya ở Myanmar hầu như đã bị tổ chức này phớt lờ, không đề cập đến trong các cuộc họp quan trọng của ASEAN.

Ngoài ra, những hạn chế về thể chế, cơ chế hợp tác, tồn tại sự khác nhau giữa luật lệ và quy định quốc gia trong các lĩnh vực hợp tác, việc thiếu cơ chế bảo đảm thực thi các thỏa thuận/cam kết, mức độ quan tâm tham gia và nguồn nhân lực, vật lực hạn chế để thực hiện các sáng kiến và kế hoạch hành động của Cộng đồng ASEAN đã tác động không tốt đến chất lượng họp tác, đến nhận thức, hiểu biêt và ý thức về Cộng đồng ASEAN từ cấp lập chính sách đến người dân ở nhiều nước còn chưa cao. Do đó, nó cũng ảnh hưởng không nhỏ đến mục tiêu ban đầu của việc xây dựng Cộng đồng ASEAN là vì dân và hướng tới người dân trong ASEAN.

Tuy vậy, trước bối cảnh tình hình quốc tế và khu vực đã và đang có những diễn biến phức tạp, sự gia tăng cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, những khó khăn, thách thức trong đối nội và đối ngoại của một số nước thành viên đã phần nào ảnh hưởng tới hợp tác ASEAN và xây dựng lập trường chung trong xử lý các vấn đề quan trọng và cấp thiết mà ASEAN liên quan, nhất là những vấn đề liên quan đến an ninh và phát triến của khu vực trong năm 2018 và các năm tiếp theo nữa.

II. Triển vọng ASEAN trong năm 2018

2.1. Nhân tố khu vực và quốc tế tác động đến ASEAN trong năm 2018

Những diễn biến gần đây trong khu vực và trên thế giới có những tác động nhất định tới tình hình ASEAN trong năm 2018 bao gồm:

+ Nhân tố quốc tế:

- Cạnh tranh quyền lực và gia tăng ảnh hưởng của các nước lớn đối với khu vực tiếp tục gia tăng: Với khẩu hiệu "Nước Mỹ trên hết" được Tổng thống Mỹ đưa ra, thế giới đã chứng kiến sự suy giảm đáng kể vai trò của Mỹ trong nhiều vấn đề quốc tế trong năm 2017. Nhưng có lẽ xu hướng này sẽ không tiếp tục trong năm 2018 khi chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa công bố bản Chiến lược an ninh quốc gia, trong đó khẳng định sẽ mở rộng vai trò của Mỹ trên trường quốc tế. Trong bài phát biểu công bố Chiến lược an ninh quốc gia 2018, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã không ngần ngại chỉ đích danh 2 đối thủ trên Thế giới mà Mỹ phải đối mặt là Nga và Trung Quốc: "Chúng ta đang đối mặt với những cường quốc đối thủ như Nga và Trung Quốc vốn đang thách thức sự ảnh hưởng và thịnh vượng của Mỹ"[4]. Ngoài ra, Tổng thống Mỹ cũng đang thúc đẩy ảnh hưởng của Mỹ thông qua một chiến lược mới mang tên Ấn Độ - Thái Bình Dương. Với chiến lược này, Mỹ muốn cùng liên minh với Nhật Bản, Australia và Ấn Độ tạo lập trật tự kinh tế tại một khu vực rộng lớn, bao phủ các nước ven biển Ấn Độ Dương, Đông Nam Á, Australia và New Zealand và lấy 2 đại dương: Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương làm trung tâm.

Trong khi đó, với Trung Quốc, trong thông điệp năm mới, Chủ tịch Tập Cận Bình đã khẳng định sẽ thúc đẩy vị thế của Bắc Kinh qua việc đẩy mạnh sáng kiến Vành Đai và Con đường (BRI[5]). Sáng kiến này đã được đưa vào Điều lệ Đảng tại Đại hội 19 Đảng Cộng sản Trung Quốc như một sự khẳng định đây sẽ phương hướng để Bắc Kinh thúc đẩy tầm ảnh hưởng trong thời gian tới. Về mặt thương mại, Trung Quốc cũng đang đẩy mạnh thu hút các nước tham gia cuộc chơi do mình khởi xướng, trong đó có Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP). Cả sáng kiến BRI and RCEP đều coi ASEAN và Đông Nam Á là điểm trung tâm nên có có những tác động nhất định với ASEAN và Đông Nam Á.

Vì vậy, có thể thấy rằng năm 2018 sẽ là năm chứng kiến các cuộc cạnh tranh quyết liệt về quyền lực và tầm ảnh hưởng đối với khu vực Đông Nam Á giữa hai cường quốc là Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, thế giới sẽ không chứng kiến bầu không khí đối đầu như thời kỳ Chiến tranh Lạnh bởi những ràng buộc về kinh tế và những lợi ích đan xen của những nước này và các đồng minh của họ trong khu vực.

- Sự gia tăng hợp tác về thương mại và đầu tư trong các thể chế hợp tác ASEAN + 1: Đây là các thể chế hợp tác với với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc. Thêm vào đó, quá trình hoàn thiện đàm phán Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương CPTPP cũng sẽ có những ảnh hưởng không nhỏ tới ASEAN. Những cơ chế hợp tác này có vai trò thúc đẩy hợp tác trong khuôn khổ ASEAN, và có tác động tới ASEAN.

- Bất ổn về chính trị-an ninh hiện nay trên thế giới: như vấn đề Triều Tiên, Trung Đông: Những bất ổn về chính trị trên thế giới dẫn đến những mâu thuẫn đang nẩy sinh trên bình diện toàn cầu cũng có thể có những tác động nhất định tới ASEAN năm 2018.

+ Nhân tố khu vực:

- Làn sóng hội nhập khu vực gia tăng mạnh mẽ: Làn sóng hội nhập gia tăng mạnh thông qua việc hình thành và phát triển nhiều loại hình, nhiều thể chế hợp tác khác nhau như trong khu vực như CPTPP, RCEP  sẽ có những tác động nhất định tới ASEAN trong năm 2018.

- Bất ổn về chính trị, an ninh: Bất ổn về chính trị, an ninh và những mâu thuẫn nẩy sinh giữa các nước trong việc giải quyết các vấn đề chung của khu vực cũng ảnh hưởng đến ASEAN. Ảnh hưởng ngày càng lớn và sự can dự ngày càng tăng của Trung Quốc trong nền chính trị Campuchia cũng góp phần không nhỏ tác động tiêu cực đến hợp tác trong ASEAN. Việc Campuchia và một số quốc gia thành viên ngầm ủng hộ Trung Quốc trong vấn đề biển Đông cũng có những ảnh hưởng không nhỏ tới ASEAN.  

- Biến động chính trị xã hội ở Campuchia:Tình hình Campuchia đầy biến động do sự cạnh tranh giữa các đảng phái và do can thiệp của một nước thứ ba[6]. Cạnh tranh giữa các đảng phái chính trị ở Campuchia và việc giải tán đảng CNRP là nhân tố đáng kể ảnh hưởng đến ổn định chính trị ở Campuchia và qua đó có tác động đến ASEAN.

- Sự thay đổi lãnh đạo tại một số nước ASEAN: Đó là sự thay đổi đội ngũ lãnh đạo sau bầu cử ở Malaysia, Campuchia, Indonesia và có thể là cả Thái Lan sẽ có những tác động nhất định đến ASEAN trong năm 2018

2.2. Triển vọng ASEAN năm 2018

- Về việc thực hiện chủ đề năm 2018 của ASEAN: tự cường và sáng tạo: Năm 2018 là năm thứ 3 sau khi ASEAN trở thành cộng đồng[7]và là năm Singapore lần thứ 4 đảm nhiệm chức Chủ tịch ASEAN. “Một ASEAN tự cường và sáng tạo” là chủ đề Singapore đặt ra cho năm Chủ tịch ASEAN 2018[8]. Qua đó, Singapore muốn thể hiện vai trò là một trung tâm kinh tế, sáng tạo hàng đầu ở khu vực và thế giới. Mục tiêu “Một ASEAN tự cường” đã được Singapore cụ thể hóa bằng thông điệp: ASEAN là một con thuyền để 10 nước Đông Nam Á đồng hành, phối hợp cùng khẳng định tiếng nói ASEAN trên trường quốc tế và tự giải quyết các vấn đề của chính mình. Thêm nữa, tự cường khu vực sẽ được phát huy trên mọi khía cạnh, cả về chính trị lẫn kinh tế, từ đó kiến tạo động lực mới cho ASEAN chuyển sang giai đoạn phát triển mới. Trong khi đó, “Một ASEAN sáng tạo” là hướng đi mà Singapore sẽ thúc đẩy nhằm thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, trọng tâm là nâng cao tay nghề cho người lao động các nước ASEAN và tìm ra những động lực tăng trưởng mới trong nền kinh tế số[9]. Từ đó có thể thấy, những ưu tiên của năm 2018 không nằm ngoài mục tiêu bao trùm của ASEAN trong thúc đẩy hội nhập khu vực, đó là thắt chặt sự đoàn kết và củng cố vai trò trung tâm của ASEAN. Thêm vào đó, Singapore sẽ đảm nhận nhiệm vụ điều phối quan hệ ASEAN-EU vào tháng 8/2018, vậy liệu nước này có đạt được tiến triển hướng tới thỏa thuận thương mại tự do ASEAN-EU vốn đã rất khó khăn hay không.

- Với tư cách là chủ tịch, Singapore có nhiều cơ hội hoàn thành việc thông qua COC: Trong năm 2018 Singapore có nhiều cơ hội hơn trong việc thông qua COC đối với các tranh chấp trên Biển Đông vì hai lý do: Thứ nhất, Singapore không phải là nước tranh chấp và vì thế nước này kiên định lập trường và tuân theo trật tự dựa trên luật lệ trong khu vực. Thứ hai, khi Kishore Mahbubani, một nhà ngoại giao và là một trí thức đã bị chỉ trích kịch liệt vào cuối năm 2017 khi cho rằng Singapore  nên hành động như một "nước nhỏ" và cần thận trọng, không nên chọc tức Trung Quốc (đối với các vấn đề liên quan đến ASEAN và Biển Đông)[10]. Bình luận đã không được giới chính trị gia và các nhà ngoại giao cao cấp ở Singapore chấp nhận. Điều này cho thấy định hướng hiện tại về vị trí chính sách đối ngoại của Singapore là một định hướng phù hợp với một giải pháp pháp lý, thể hiện vai trò khu vực của quốc gia này và kiên định lập trường đối với sự bành trướng và gây ảnh hưởng của nước lớn đối với khu vực. Tuy nhiên, mặc dù có những lạc quan khi Singapore làm chủ tịch nhưng về cơ bản vẫn chưa thấy có tiến triển thực chất nào về COC, ngay cả khi Trung Quốc tiếp tục phát triển và củng cố vị thế của mình tại các cấu trúc địa hình tranh chấp trên Biển Đông.

          - Tiếp tục thực hiện mục tiêu biến ASEAN trở nên thịnh vượng và tự cường: Để thực hiện tốt các mục tiêu đưa ASEAN tới thịnh vượng và tự cường, nhiều ý kiến cho rằng ASEAN cần tiếp tục tận dụng các cơ hội của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, đề ra các giải pháp kịp thời, sáng tạo, vừa ứng phó hiệu quả với các thách thức, vừa nâng cao đoàn kết, tự cường trong ASEAN. Liên quan đến quan hệ đối ngoại của ASEAN, ASEAN tiếp tục tăng cường quan hệ với các đối tác của ASEAN, tranh thủ thêm nguồn lực để thực hiện thành công tầm nhìn Cộng đồng. Trong năm 2018, ASEAN tiếp tục đề cao các giá trị và nguyên tắc cơ bản, củng cố đoàn kết và thống nhất trong hiệp hội, tiếp tục khẳng định tiếng nói thống nhất của ASEAN trên các vấn đề thuộc sự quan tâm và lợi ích chung của khu vực. Thêm nữa, ASEAN sẽ tiếp tục xây dựng cách tiếp cận chung cân bằng, hiệu quả trong quan hệ với bên ngoài. Trong quá trình này, ASEAN tiếp tục tăng cường hơn nữa hiệu quả hoạt động của các cơ chế/diễn đàn do ASEAN thành lập và dẫn dắt có ý nghĩa quan trọng như ARF, đối thoại Shangri La. Đây là công cụ chủ yếu để ASEAN duy trì vai trò trung tâm và tiếng nói quan trọng của mình trong khu vực.

          - Về tình hình an ninh và chính trị trong khu vực: Quan điểm về tình hình quốc tế và khu vực như tình hình trên bán đảo Triều Tiên và vấn đề Biển Đông trong năm 2018 đã và đang có những tác động nhất định tới ASEAN, ASEAN và các quốc gia thành viên vẫn sẽ tiếp tục khẳng định lại lập trường lâu nay của mình về các nội dung này, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì các quan điểm chung, coi đây là biểu hiện rõ nét của tự cường khu vực, đoàn kết trong ASEAN. Bên cạnh đó, ASEAN cũng sẽ thể hiện sự nhất trí với các đề xuất về triển khai đàm phán thực chất ASEAN-Trung Quốc về Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC). Cụ thể hơn về vấn đề Biển Đông, các nước sẽ có nhận thức đầy đủ về hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải và hàng không trên Biển Đông, giữ vững các cam kết về giải quyết hòa bình các tranh chấp thông qua các biện pháp hòa bình, tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982. Trong quá trình xây dựng COC, các nước cần thực hiện đầy đủ Tuyên bố về Ứng xử giữa các Bên ở Biển Đông (DOC) và đẩy mạnh thực hiện các biện pháp xây dựng lòng tin.

- Về việc tiếp tục trở thành một cộng đồng khu vực hoạt động có hiệu quả: ASEAN cần duy trì và phát huy các giá trị của mình là đoàn kết, thống nhất, thể hiện vai trò trung tâm, độc lập và bản sắc; ưu tiên đào tạo nhân lực chất lượng cao, năng động, thích ứng với xu thế phát triển nền kinh tế số ở khu vực, thúc đẩy sáng tạo và ứng dụng khoa học công nghệ; tiếp tục các biện pháp thuận lợi hóa thương mại và tạo điều kiện phát triển MSMEs...

- Về ảnh hưởng của mối quan hệ giữa các nước lớn tới ASEAN trong năm 2018: Các chuyên gia cho rằng sẽ có tác động 2 chiều: thuận và nghịch. Chiều thuận xẩy ra trong trường hợp hợp tác giữa các nước là hòa bình và ổn định thì ASEAN sẽ được hưởng lợi. Nhưng các nước lớn lại hợp tác sâu sắc quá thì lại tác động tới lợi ích của ASEAN. Ngược lại nếu cạnh tranh giữa các nước lớn khốc liệt quá, ASEAN sẽ bị cuốn vào vòng xoáy và rơi vào tình thế không mong muốn là lựa chọn phe. Trong trường hợp này xẩy ra thì sẽ gây nên khó khăn và bất lợi lớn cho ASEAN trong việc chủ động thực hiện cái vai trò và trách nhiệm của mình.

- Xu hướng cân bằng nước lớn tại Đông Nam Á vẫn sẽ diễn ra trong năm 2018. Mỹ vẫn tiếp tục thực hiện chính sách xoay trục, ủng hộ an ninh và an toàn hàng hải trên biển Đông bằng việc thúc đẩy xây dựng tứ giác kim cương thông qua liên minh Mỹ-Nhật-Ấn-Úc. Trong khi đó, Trung Quốc tiếp tục các nỗ lực tăng cường sự hiện diện và ảnh hưởng của họ ở Đông Nam Á thông qua nhiều phương tiện khác nhau bao gồm cả sáng kiến BRI và các nỗ lực chi phối dư luận và các nhóm lợi ích. Động thái mà hai cường quốc lớn nhất thế giới này hành xử ở Đông Nam Á trong năm 2018 có thể sẽ mang lại cho ASEAN và các nước Đông Nam Á cả cơ hội lẫn rủi ro.

- Ngoài ra, một số diễn biến khác như bầu cử ở Campuchia, Malaysia, Indonesia và có thể cả ở Thái Lan sẽ dẫn đến những thay đổi nhất định trong bức tranh lãnh đạo các quốc gia ở Đông Nam Á. Ngoài ra, tình hình bất ổn tại bang Rakhine của Myanmar có thể một lần nữa đặt ASEAN vào vị thế không thoải mái, đặc biệt là nếu cuộc khủng hoảng nhân đạo leo thang. Vấn đề người Rohingya sẽ thử thách uy tín và khả năng của ASEAN trong việc quản lý các xung đột nội khối.

- Về lĩnh vực kinh tế: Kinh tế của khu vực tiếp tục duy trì được duy trì đà tăng trưởng mạnh mẽ trong giai đoạn 2018-2022 (OECD, 2017)[11] với tỷ lệ tăng trưởng GDP được kỳ vọng cho năm 2018 là 5,1% (từ mức 5% năm 2017) và lạm phát vẫn duy trì ở mức bình quân 3,1%[12]. Triển vọng tích cực này được đưa ra trên cơ sở đánh giá sự đóng góp lớn hơn nữa trong tiêu dùng nội địa và cam kết triển khai các dự án cơ sở hạ tầng của chính phủ các nước. Trong khu vực, các nước Campuchia, Lào và Myanmar được dự báo có mức tăng trưởng nhanh nhất trong giai đoạn tới. Philippines và Việt Nam sẽ là hai nước có mức tăng trưởng tốt nhất trong ASEAN-5 (Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam). Bên cạnh đó, lĩnh vực đầu tư và xuất khẩu sẽ tiếp tục được cải thiện trong bối cảnh triển vọng kinh tế toàn cầu phục hồi nhanh hơn. Tình hình lạm phát vẫn được duy trì ổn định.

(i) Indonesia: Theo dự báo, tăng trưởng của Indonesia sẽ tiếp tục cao hơn trong những năm tiếp theo. Cụ thể, tốc độ tăng GDP sẽ ở mức 5,3% năm 2018 và mức 5,4% giai đoạn 2018-2022. Triển vọng tích cực của nền kinh tế Indonesia dựa vào sự cải thiện trong môi trường đầu tư, lĩnh vực tài khóa và tiêu dùng tư nhân.

(ii) Malaysia: tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn tới sẽ giảm nhẹ. Dòng đầu tư nước ngoài vào trong lĩnh vực khai thác mỏ, chế tạo và tài chính sẽ tiếp tục đóng góp vào sự ổn định kinh tế của nền kinh tế này.

(iii) Philippines: Tốc độ tăng trưởng kinh tế được dự báo sẽ tiếp tục tăng cao hơn so với giai đoạn 2011-2015. Trong đó, tiêu dùng và các khoản đầu tư cố định sẽ tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng trong giai đoạn tới. Dòng vốn kiều hối sẽ tiếp tục hỗ trợ nhu cầu tiêu dùng trong nước. Các dự án cơ sở hạ tầng lớn và sự tăng trưởng vững chắc của ngành dịch vụ thuê ngoài.

(iv) Thái Lan: Tăng trưởng kinh tế trong trung hạn của Thái Lan được dự báo ở mức 3,6% giai đoạn 2018-2022, cao hơn so với mức 2,9% giai đoạn 2011-2015. Các hoạt động thương mại được cải thiện, đặc biệt là trong xuất khẩu (chiếm tới ¾ của GDP). Sự nới lỏng các quy định gần đây nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại và đầu tư cùng với việc đề ra Dự án Hành lang Kinh tế Phía Đông cũng sẽ tạo thêm đà cho tăng trưởng kinh tế.

(v) Các nước CLM: Tăng trưởng của Campuchia sẽ đạt khoảng 7,2% trong 5 năm tới với sự phục hồi trong lĩnh vực xuất khẩu, chính sách công nghiệp hóa hỗ trợ tiêu dùng và các sáng kiến để phát triển thị trường vốn. Tương tự, kinh tế của Lào cũng được dự báo sẽ ở mức cao so với khu vực là 7,1% (mặc dù thấp hơn so với mức 7,9% giai đoạn 2011-2015. Tình hình nghèo đói được cải thiện cùng với sự tăng trưởng trong lĩnh vực du lịch sẽ thúc đẩy tiêu dùng tư nhân. Bên cạnh đó, với việc ban hành luật cạnh tranh mới và sửa đổi luật và chính sách xúc tiến đầu tư trong liên kết các đặc khu kinh tế với các nước láng giềng trong ASEAN sẽ thúc đẩy mạnh mẽ thương mại và đầu tư. Kinh tế Myanmar sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ hơn với mức 7,4% giai đoạn 2018-2022 (cao hơn mức 7,3% giai đoạn 2011-2015). Điều này có được nhờ sự đóng góp mãnh mẽ trong lĩnh vực xuất khẩu và du lịch. Việc Chính phủ Myanmar cũng mới thông qua luật đầu tư mới cũng sẽ tạo niềm tin và thúc đẩy các dòng vốn từ các nhà đầu tư nước ngoài. Ngoài ra, sự tăng mạnh nguồn kiều hối chuyển về gần đây cũng hỗ trợ tiêu dùng tư nhân trong những năm tới.

III. Kết luận

Năm 2018 Singapore sẽ có một năm chủ tịch bận rộn với nhiều thách thức. Tuy nhiên, với kinh nghiệm của một trong những nước thành viên sáng lập ASEAN, Singapore được tin là có thể chuyển hóa thách thức thành cơ hội để đưa ASEAN tiếp tục hành trình hướng tới hòa bình và phát triển thịnh vượng. Do đó, ASEAN của năm 2018 hứa hẹn sẽ có nhiều cơ hội nhưng cũng vô vàn thách thức trong việc thực hiện mục tiêu của tổ chức này.

Tuy nhiên, để tiếp tục phát triển ASEAN cần phải đoàn kết, thống nhất, duy trì các quy định, quy trình, không để bên ngoài tác động, chia rẽ,  nhất là cần nâng cao hiệu quả các cơ chế do ASEAN thành lập và dẫn dắt, từ đó, bảo đảm các định hướng của cấu trúc khu vực. Để đảm bảo các nguyên tắc và luật lệ của ASEAN, có nhiều quan điểm cho rằng trong trường hợp một vài nước ASEAN bị ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài thì các nước còn lại cần thể hiện tình đoàn kết, thống nhất nhằm đảm bảo sự thống nhất trong ASEAN và làm cho những nước bị ảnh hưởng hiểu được mục tiêu và mong muốn của tổ chức./.

[1] 6 ưu tiên bao gồm: (i)  định hướng người dân và lấy yếu tố con người ASEAN làm trọng tâm; (ii) hòa bình và ổn định trong khu vực; (iii) hợp tác và an ninh hàng hải; (iv) tăng trưởng và đổi mới; (v) khả năng phục hồi của ASEAN; và (vi) xây dựng ASEAN theo mô hình chủ nghĩa khu vực và một đối tác toàn cầu. Xem chi tiết tại: https://www.dti.gov.ph/99-main-content/london-news/10231-asean-2017-the-philippine-chairmanship

[2]https://www.aseanstats.org/publication/asyb-2017/

[3] The Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership - Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương.

[4] https://www.telegraph.co.uk/news/2017/12/18/donald-trump-frames-russia-china-competitors-new-america-first/

[5] Sánh kiến vành đai và con đường với tên tiếng Anh là Belt & Road Innitiative.

[6] Cambodian leader gets China's backing as West condemns crackdown, Reuters, September 4, 2017, https://www.reuters.com/article/us-cambodia-politics/cambodian-leader-gets-chinas-backing-as-west-condemns-crackdown-idUSKCN1BF0A8

[7] Cộng đồng ASEAN (AC) được tuyên bố xây dựng thành công vào ngày 31/12/2015.

[8] Chi tiết tại: https://www.asean2018.sg/About/ASEAN-2018

[9] Đã dẫn.

[10]http://www.scmp.com/comment/insight-opinion/article/2113409/hong-kong-dims-asia-can-learn-much-singapore-east-timor-and

[11] OECD (2018), Economic Outlook for Southeast Asia, China and India 2018: Fostering growth through digitalisation

[12]https://www.adb.org/data/southeast-asia-economy

Nguồn: Tạp chí Nhân vật và Sự kiện số tháng 5 năm 2018