Theo đánh giá của các chuyên gia thế giới, “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” đáp ứng được 5 tiêu chí nghiêm ngặt do UNESCO đề ra như tính cấp bách hay tính đại diện, có tính thực hành tốt trong đời sống cộng đồng, có sức lan tỏa và khích lệ.
Đây là di sản đầu tiên và duy nhất ở Việt Nam được vinh danh ở loại hình tín ngưỡng. Theo đánh giá của các chuyên gia UNESCO, “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” đã đáp ứng được tiêu chí quan trọng nhất trong 5 tiêu chí, đó là di sản có giá trị nổi bật mang tính toàn cầu, khích lệ ý thức chung của mọi dân tộc trong việc thúc đẩy giá trị đó. Cụ thể, hồ sơ “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” nêu rõ giá trị của di sản là thể hiện lòng tôn kính đối với tổ tiên, theo tinh thần “Uống nước nhớ nguồn” và khi được UNESCO công nhận, di sản sẽ khích lệ nhận thức của cộng đồng nhiều quốc gia trên thế giới về lòng biết ơn tổ tiên, về thái độ tôn trọng sự đa dạng văn hóa.
Lễ giỗ Tổ Hùng Vương tại đền Hùng
Bên cạnh đó, hồ sơ “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” của Việt Nam cũng được đánh giá rất cao về mặt “thực hành tốt nhất trong đời sống” thể hiện qua việc được thực hành một cách nhuần nhuyễn, trang trọng và bền vững trong cộng đồng người dân Việt Nam, nhất là tỉnh Phú Thọ. Ngoài ra, tín ngưỡng này còn thể hiện sự liên kết chặt chẽ giữa giá trị tâm linh của cả một dân tộc với những giá trị khoa học. “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” được công nhận đã chứng tỏ sức sống mãnh liệt của văn hóa Việt Nam. Và điều đó đã chứng minh cho cho toàn thế giới rằng văn hóa Việt Nam có sức lan tỏa vô cùng mạnh mẽ, và có đủ khả năng hòa mình trong dòng chảy của văn hóa thế giới.
Đây cũng là lần đầu tiên UNESCO công nhận tín ngưỡng thờ Tổ tiên là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Mặc dù trên thế giới, phong tục thờ cúng tổ tiên không được thực hiện tại nhiều nước, đặc biệt là các nước phương Tây. Song, sự chuẩn bị kỹ lưỡng hồ sơ với những tài liệu chuyên môn đầy đủ cùng việc xác định rõ đây là di sản văn hóa phi vật thể thực sự có giá trị để đưa vào hồ sơ xin xét duyệt đã góp phần đưa “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Nhờ vậy mà bộ hồ sơ khoa học về “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” đã nhận được sự đồng thuận rất cao, không gặp bất cứ phản biện hay phản đối nào và với số phiếu tuyệt đối là 24/24, lập tức được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể có tính tiêu biểu của nhân loại.
Cùng được vinh danh với “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” của Việt Nam lần này còn có 26 di sản văn hóa phi vật thể khác, tiêu biểu như: “Arirang, nhạc dân ca trữ tình Hàn Quốc” của Hàn Quốc, “Nghề thủ công truyền thống làm vĩ cầm ở Cremona” của Italia, “Lễ hội Schemenlaufen vùng Imst” của Áo, “Nachi no Dengaku, biểu diễn nghệ thuật tôn giáo tại lễ hội lửa Nachi” và “Lễ hội Mesir Macunu” của Thổ Nhĩ Kỳ, “Nghề dệt mũ rơm toquilla truyền thống tại Ecuador” của Ecuador, “Ichapekene Piesta, lễ hội lớn nhất của San Ignacio de Moxos” của Bolivia, v.v. Thế giới ngày càng quan tâm hơn đến văn hoá và tích cực tìm kiếm các phương thức bảo vệ di sản.
Đến thời điểm này, Việt Nam có 7 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO vinh danh ở tầm thế giới (không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, nhã nhạc cung đình Huế, ca trù, quan họ, hội Gióng, hát xoan và tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương). Trong đó riêng Phú Thọ có hai di sản phi vật thể được công nhận là hát xoan và tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương.
Niềm vui của đoàn Việt Nam
Đại sứ Dương Văn Quảng, Trưởng phái đoàn Việt Nam bên cạnh UNESCO, đánh giá: “Với việc đưa tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương của Việt Nam vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể có tính tiêu biểu của nhân loại, UNESCO không chỉ muốn vinh danh đời sống tâm linh của người Việt mà còn muốn khuyến khích các dân tộc khác, qua tấm gương của Việt Nam, thực hiện việc thờ cúng tổ tiên mình”.
Phát biểu sau khi “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” được vinh danh, ông Hoàng Dân Mạc, Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ cho biết, để bảo tồn, nghiên cứu và phát huy một cách tốt nhất di sản này, tỉnh Phú Thọ sẽ xây dựng một kế hoạch tổng thể để trình Chính phủ về bảo tồn di sản tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương. Đầu tiên là tập trung trùng tu Đền Hùng, tiếp theo đó là xây dựng được quy chuẩn chung cho việc lễ và thờ cúng các vua Hùng.
T.N. (tổng hợp)